چند سکه برای مهریه تعلق میگیرد؟

مهریه در قانون ایران سقف مشخصی برای تعیین نداره، یعنی زن و مرد هر تعداد سکه ای رو که بخوان می تونن توی سند ازدواج بنویسن. اما وقتی پای اجرای مهریه به میون میاد، داستان یکم فرق می کنه و محدودیت هایی، مخصوصاً در مورد حکم جلب و زندان، وجود داره. قانون این طوری نیست که بگه فقط چند سکه مشخص تعلق می گیره، بلکه شرایط پرداخت و مطالبه رو تحت تاثیر قرار می ده.

قانون مهریه یکی از مهم ترین و حساس ترین بخش های قانون خانواده در ایرانه. خیلی از زوجین، چه اونایی که تازه می خوان زندگی مشترک رو شروع کنن و چه اونایی که متاسفانه کارشون به جدایی کشیده، سوالات زیادی در مورد مهریه و قوانین مربوط بهش دارن. ابهاماتی مثل سقف مهریه، فرق مهریه عندالمطالبه و عندالاستطاعه، چگونگی مطالبه و اجرای اون، و حتی وضعیت قانون ۱۴ سکه که این روزها زیاد صحبتش هست، نگرانی هایی رو ایجاد می کنه. هدف این مقاله اینه که به همه این سوالات، به زبانی ساده و خودمونی، جواب بده تا با خیال راحت و اطلاعات کامل قدم بردارید.

اصول و مبانی مهریه در قانون ایران: از تعریف تا انواع آن

اول از همه بریم سراغ اینکه اصلا مهریه چیه و چرا وجود داره. مهریه یه جور تعهد مالیه که مرد موقع عقد ازدواج به گردن می گیره و باید به زن بپردازه. این یه حق مالی کاملا قانونی برای زنه و از لحظه ای که خطبه عقد خونده میشه، زن مالک اون میشه، حتی اگه هنوز زندگی مشترک شروع نشده باشه. یعنی این طور نیست که مهریه فقط مال وقتی باشه که طلاق در میونه؛ زن هر وقت بخواد می تونه مهریه شو مطالبه کنه. این رو ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی ما به صراحت گفته.

مهریه چیه اصلا؟ حق زن یا بدهی مرد؟

مهریه به قول معروف «پای عقد»، حقیه که برای زن ایجاد می شه. این می تونه سکه، ملک، پول نقد یا هر چیز دیگه ای باشه که ارزش مالی داره و دو طرف سرش توافق می کنن. مرد هم متعهد می شه که این حق رو بپردازه. پس مهریه هم حق زنه و هم بدهی مرده. این بدهی مثل هر بدهی دیگه ای باید پرداخت بشه، مگر اینکه خود زن از حقش بگذره یا شرایط دیگه ای پیش بیاد که تو قانون پیش بینی شده.

مهریه عندالمطالبه: هر وقت بخوای، باید بده!

وقتی مهریه «عندالمطالبه» باشه، یعنی زن هر وقت که اراده کنه، می تونه درخواست مهریه شو بکنه. فرقی هم نمی کنه تازه عقد کرده باشین یا چند سال از زندگیتون گذشته باشه. مرد هم موظفه که فورا این مهریه رو پرداخت کنه. اگه مرد توانایی پرداخت یکجا رو نداشته باشه، دادگاه می تونه مهریه رو قسط بندی کنه. این نوع مهریه، رایج ترین نوع مهریه در ایران محسوب می شه و زن برای مطالبه اش نیازی به اثبات توانایی مالی مرد نداره.

مهریه عندالاستطاعه: وقتی مرد بتونه، باید بده!

اما مهریه «عندالاستطاعه» یه داستان دیگه ست. اینجا زن فقط وقتی می تونه مهریه شو مطالبه کنه که مرد توانایی مالی برای پرداختشو داشته باشه. یعنی بار اثبات توانایی مالی مرد، با زنه. این نوع مهریه کمتر رایجه و معمولا تو شرایط خاصی تو سند ازدواج قید میشه. مثلا اگه مردی درآمد ثابت و شغل مشخصی نداشته باشه یا جوون باشه و هنوز دارایی زیادی جمع نکرده باشه، ممکنه عندالاستطاعه تعیین بشه تا فشار کمتری روی مرد باشه.

قانون ۱۱۰ سکه: سقف مهریه یا فقط محدودیت زندان؟

یکی از بزرگترین سوالات و البته سوءتفاهم ها، درباره قانون ۱۱۰ سکه ست. خیلی ها فکر می کنن مهریه کلا ۱۱۰ سکه ست یا اگه بیشتر از این باشه، دیگه به زن تعلق نمی گیره. اما واقعیت این نیست!

مهریه ۱۱۰ سکه، سقف مهریه نیست، بلکه محدودیتی برای حکم جلب و زندان مرده. یعنی کل مهریه، هر چند تا که باشه، دین و بدهی مرده و باید پرداخت بشه.

بر اساس ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده، اگه مهریه تا ۱۱۰ سکه تمام بهار آزادی (یا معادلش) باشه، و مرد هم این مقدار رو نپردازه و توانایی مالی هم برای پرداختش نداشته باشه و دادخواست اعسار هم نداده باشه، زن می تونه درخواست حکم جلب مرد رو بده. این یعنی اگه مهریه شما ۵۰۰ سکه هم باشه، مرد شما فقط برای ۱۱۰ سکه اول ممکنه با خطر زندان روبرو بشه، اون هم به شرطی که دادخواست اعسار نده یا اعسارش ثابت نشه.

حالا اگه مهریه بیشتر از ۱۱۰ سکه باشه چی؟ آیا بقیه سکه ها سوخت میشن؟ اصلا و ابدا! بقيه مهریه همچنان به عنوان یک بدهی روی دوش مرده و باید پرداخت بشه. فقط دیگه زن برای اون میزان اضافی نمیتونه حکم جلب بگیره. دادگاه وضعیت مالی مرد رو بررسی می کنه و اگه توانایی پرداخت داشته باشه، باید تمام مهریه رو (حتی اگه هزار سکه باشه) بپردازه، منتها به صورت قسطی یا با توقیف اموالش. پس مهم اینه که مهریه هرچقدر هم که باشه، دینه و مرد باید اداش کنه، فقط شیوه اجراش بعد از ۱۱۰ سکه فرق می کنه.

نقش اعسار در پرونده مهریه: وقتی مرد نمی تونه بپردازه

اینجا اعسار نقش پررنگی پیدا می کنه. اگه مرد بتونه به دادگاه ثابت کنه که واقعا توانایی پرداخت یکجای مهریه رو نداره، دادگاه مهریه رو قسط بندی می کنه. در این صورت، دیگه خبری از حکم جلب و زندان برای مرد نیست، چون داره به تعهدش عمل می کنه، البته به صورت قسطی. دادگاه برای تعیین تعداد و مبلغ اقساط، همه جوانب رو می سنجه: درآمد مرد، دارایی هاش، شغلش، تعداد افراد تحت تکفلش و حتی میزان مهریه رو در نظر می گیره تا یه حکم عادلانه صادر کنه. مثلا ممکنه حکم بده هر چند ماه یک سکه یا هر سال یک سکه پرداخت بشه. این قسط بندی کمک می کنه که هم حق زن تضییع نشه و هم مرد به خاطر نداشتن توان مالی، زندگی ش تباه نشه.

چطوری مهریه رو بگیریم؟ مسیرهای قانونی مطالبه مهریه

حالا که فهمیدیم چند تا سکه مهریه تعلق میگیره و محدودیت هاش کجاست، بریم سراغ اینکه اگه خدایی نکرده خواستین مهریه تون رو مطالبه کنین، از چه راه هایی باید اقدام کنین. دو تا راه اصلی وجود داره: یکی از طریق اجرای ثبت و دیگری از طریق دادگاه خانواده.

مطالبه از طریق اجرای ثبت اسناد: یه راه سریع و کم دردسر؟

اگه سند ازدواجتون رسمی باشه، می تونین برای مطالبه مهریه از طریق «اجرای ثبت اسناد» اقدام کنین. این روش معمولا سریع تر از دادگاهه و برای بعضی ها ترجیح داده میشه. برای این کار باید به دفترخانه ای که عقدتون رو ثبت کرده یا به اداره ثبت اسناد محل ازدواج مراجعه کنین و درخواست صدور اجراییه رو بدین. بعد از ابلاغ اجراییه به مرد، اگه ظرف ده روز مهریه رو پرداخت نکنه، می تونین اموالش رو برای توقیف معرفی کنین.

• مزایا: معمولا روند سریع تری داره و هزینه های اولیه (نیم عشر اجرایی) رو بعدا باید بپردازید. می تونین مستقیما درخواست توقیف اموال، حساب های بانکی یا حتی حقوق کارمندی مرد رو بدین.
• معایب: اگه مرد مالی برای توقیف نداشته باشه و اموالش رو به نام کسی دیگه زده باشه، یا اصلا مال قابل شناسایی نداشته باشه، این روش ممکنه به مشکل بخوره. همچنین در این روش امکان درخواست حکم جلب و حبس وجود نداره و فقط جنبه مالی داره.

مطالبه از طریق دادگاه خانواده: وقتی کار به دادگاه می کشه

راه دوم، مراجعه به دادگاه خانواده ست. این روش معمولا طولانی تر و پیچیده تره، ولی جامع تره و دست شما برای پیگیری های قانونی بازتره. اگه سند ازدواجتون رسمی نباشه یا بخواین همزمان با مهریه، درخواست های دیگه ای مثل طلاق یا نفقه هم داشته باشین، حتما باید از این راه اقدام کنین. اینجا باید دادخواست مطالبه مهریه رو به دادگاه بدین و بعد از تشکیل پرونده، دادگاه به موضوع رسیدگی می کنه.

• مراحل:
  1. تقدیم دادخواست: باید یه دادخواست مهریه تنظیم کنین و به دادگاه خانواده محل زندگی یا محل عقدتون بدین.
  2. احضار زوج: دادگاه مرد رو احضار می کنه تا دفاعیاتشو مطرح کنه.
  3. استعلام اموال: زن می تونه از دادگاه بخواد که اموال و دارایی های مرد رو از سازمان های مختلف (مثل اداره ثبت اسناد، بانک مرکزی، راهنمایی و رانندگی و…) استعلام کنه.
  4. صدور حکم: اگه توانایی مالی مرد ثابت بشه یا دادخواست اعسار مرد رد بشه، دادگاه حکم به پرداخت مهریه میده.

دادخواست اعسار و تقسیط مهریه: وقتی مرد توانایی پرداخت یکجا رو نداره

همون طور که قبلا گفتیم، اگه مرد نتونه مهریه رو یکجا بده، می تونه دادخواست اعسار بده. این دادخواست باید بعد از اینکه مهریه ازش مطالبه شد، به دادگاه داده بشه. اگه دادگاه اعسار رو بپذیره، مهریه قسط بندی میشه. تعیین اقساط کاملا به نظر قاضی و وضعیت مالی مرده. قاضی همه چیز رو می سنجه: حقوق، درآمد، اموال غیر قابل توقیف (مستثنیات دین)، تعداد افراد تحت تکفل و… بعد یه مبلغ پیش قسط و تعداد اقساط ماهانه یا سالانه رو تعیین می کنه.

اگه مرد اقساط مهریه رو به موقع پرداخت نکنه، زن می تونه دوباره برای همون قسط های معوق، درخواست حکم جلب بده. پس پرداخت اقساط مهریه هم یه جور تعهد جدیه که مرد نباید ازش غافل بشه.

آخرین وضعیت قانون جدید مهریه ۱۴ سکه و سایر حرف و حدیث ها: واقعیت یا شایعه؟

این روزها خیلی از قانون جدید مهریه ۱۴ سکه حرف زده میشه و خیلی ها فکر می کنن این قانون تصویب شده و اجراییه. اما باید بگم که تا این لحظه (آپدیت ۱۴۰۳)، این طرح هنوز در حد یه «پیشنهاد» یا «طرح» تو مجلسه و به قانون تبدیل نشده. یعنی هنوز قانون مهریه همون قوانین قبلیه و تغییری نکرده.

هدف اصلی این طرح این بوده که تعداد زندانیان مهریه کم بشه و مهریه های سنگین ساماندهی بشن. مثلا یکی از پیشنهادها این بود که اگه مهریه بیشتر از ۱۴ سکه باشه، به اون مقدار اضافی «مالیات» تعلق بگیره. یا اینکه اصطلاح «عندالمطالبه» کلا از سند ازدواج برداشته بشه و به جاش «عندالاستطاعه» بیاد. اما هیچ کدوم از اینا هنوز قطعی و اجرایی نیست. پس اگه جایی شنیدین قانون ۱۴ سکه تصویب شده، بدونین که فعلا شایعه ست و باید منتظر اخبار رسمی از مجلس و مراجع قانونی بود.

بحث مالیات بر مهریه: آیا مهریه مالیات دارد؟

در ارتباط با طرح ۱۴ سکه، بحث مالیات بر مهریه هم مطرح شد. ایده ی این بود که برای مهریه های بالاتر از یک مقدار مشخص (مثلا همان ۱۴ سکه)، مالیات در نظر گرفته بشه. اما این مورد هم فعلا فقط در حد گمانه زنی و پیشنهاد بوده و تا وقتی که قانون رسمی تصویب نشه، مهریه (چه زیاد و چه کم) مشمول مالیات نیست. تنها هزینه ای که برای مطالبه مهریه باید پرداخت بشه، «نیم عشر اجرایی» هست که اون هم بعد از مطالبه و در صورت اقدام از طریق اداره ثبت یا دادگاه، محاسبه میشه.

پیشنهاد تغییر عندالمطالبه به عندالاستطاعه: آینده مهریه به کجا می رود؟

یکی از مهمترین پیشنهادهایی که در طرح های اصلاح قانون مهریه مطرح شده، تغییر پیش فرض مهریه از «عندالمطالبه» به «عندالاستطاعه» هست. اگه این تغییر اتفاق بیفته، زن برای مطالبه مهریه باید حتما توانایی مالی مرد رو ثابت کنه. این مساله می تونه تاثیر بزرگی روی پرونده های مهریه و نحوه مطالبه اون بذاره و ممکنه فشار رو از روی مردهایی که توان مالی زیادی ندارن، کمتر کنه. البته این هم فعلا در حد طرحه و باید دید در آینده چه تصمیمی گرفته میشه.

ابهامات رایج درباره مهریه: از خیانت تا فوت زن

توی این بخش، می خوایم به چند تا سوال پرتکرار و ابهام مهم درباره مهریه جواب بدیم که شاید برای شما هم پیش اومده باشه.

آیا خیانت زن، مهریه رو باطل می کنه؟

نه، طبق قانون مدنی ایران، خیانت زن هیچ تاثیری روی حق مهریه نداره. مهریه یه حق مالیه که با عقد ازدواج به زن تعلق می گیره و ارتباطی به رفتار اخلاقی زن یا مرد بعد از عقد نداره. یعنی حتی اگه زن مرتکب خیانت هم شده باشه، همچنان حق داره مهریه شو مطالبه کنه. البته این ممکنه در مورد حق و حقوق دیگه مثل نفقه شرایط رو تغییر بده، اما روی مهریه اثری نداره.

اگه زن فوت کنه، تکلیف مهریه چی میشه؟

اگه خدایی نکرده زن فوت کنه و مهریه شو هنوز نگرفته باشه، مهریه به عنوان ارث به ورثه اون (مثلا پدر و مادر، فرزندان یا همسر) تعلق می گیره. یعنی شوهر باید مهریه رو به ورثه همسرش پرداخت کنه. این مثل هر بدهی دیگه ایه که بعد از فوت به عهده متوفی می مونه و باید از اموالش پرداخت بشه.

ازدواج دوباره زن، روی مهریه از شوهر قبلی تاثیر داره؟

نه، ازدواج مجدد زن هم تاثیری روی مهریه از شوهر قبلی نداره. مهریه دینیه که مرد قبلی باید پرداخت می کرده و این دین با ازدواج دوباره زن ساقط نمیشه. البته ممکنه تو بحث نفقه شرایط فرق کنه، ولی در مورد مهریه، زن همچنان می تونه از همسر سابقش مطالبه کنه.

نوع طلاق چه تاثیری روی مهریه داره؟

نوع طلاق می تونه روی مهریه تاثیر داشته باشه، اما نه به این معنی که مهریه کلا از بین بره. مثلا:

• طلاق از طرف مرد: اگه مرد درخواست طلاق بده، موظفه تمام مهریه زن رو پرداخت کنه (یا قسط بندی کنه).
• طلاق توافقی: در این نوع طلاق، زن و مرد سر تمام مسائل از جمله مهریه با هم توافق می کنن. زن ممکنه بخشی از مهریه شو ببخشه یا کلش رو بگیره، این دیگه بستگی به توافق دو طرف داره.
• طلاق خلع: در طلاق خلع، زن به دلیل کراهت (تنفر) از شوهرش، در ازای بخشیدن تمام یا قسمتی از مهریه (یا مال دیگه)، از مرد درخواست طلاق می کنه.

چقدر طول می کشه تا مهریه رو بگیریم؟

مدت زمان وصول مهریه بستگی به چند تا عامل داره:

• روش مطالبه: معمولا مطالبه از طریق اجرای ثبت سریع تره.
• توانایی مالی مرد: اگه مرد اموال کافی و قابل توقیف داشته باشه، روند سریع تر میشه.
• پیچیدگی پرونده: اگه مرد دادخواست اعسار بده، روند طولانی تر میشه تا دادگاه به این دادخواست رسیدگی کنه.
• محل دادگاه: سرعت رسیدگی در دادگاه های مختلف ممکنه کمی فرق داشته باشه.

خلاصه که نمیشه یه زمان ثابت و مشخص گفت، ولی ممکنه از چند ماه تا چند سال طول بکشه.

آیا اموال مرد همیشه توقیف میشه؟

نه، همه اموال مرد همیشه برای مهریه توقیف نمیشه. یه سری اموال هستن که بهشون میگن «مستثنیات دین». اینا اموالی هستن که برای ادامه زندگی ضروری ان و قانون اجازه توقیفشون رو نمیده. مثلا: مسکن مورد نیاز مرد، ابزار و وسایل کارش، اثاثیه ضروری منزل، مقداری از حقوق یا مستمری مرد که برای گذران زندگی لازمه و… پس فقط اموالی که مازاد بر این مستثنیات دین باشن، قابل توقیف هستن.

نقش وکیل تو پرونده مهریه چیه؟

در پرونده های مهریه، مخصوصا اگه پیچیدگی های حقوقی زیادی داشته باشن، کمک گرفتن از یه وکیل متخصص خیلی می تونه مفید باشه. وکیل می تونه:

• شما رو از تمام مراحل و قوانین آگاه کنه.
• دادخواست ها و لوایح رو به شکل درست تنظیم کنه.
• بهترین راه رو برای مطالبه مهریه (اجرای ثبت یا دادگاه) بهتون پیشنهاد بده.
• در جمع آوری اسناد و مدارک بهتون کمک کنه.
• در جلسات دادگاه از حقوق شما دفاع کنه.

خلاصه که با کمک وکیل، شانس موفقیت پرونده بیشتر و روند کار هم معمولا سریع تر و کم دردسرتر میشه.

نتیجه گیری: مهریه، پشتوانه یا چالش؟

همون طور که دیدیم، مهریه در قانون ایران، تعهدیه که با عقد ازدواج بر گردن مرده و حق زن محسوب میشه. تعیین تعداد سکه برای مهریه سقف مشخصی نداره و هر تعداد که دو طرف توافق کنن، در سند ازدواج ثبت میشه. اما وقتی نوبت به اجرای مهریه می رسه، محدودیت ۱۱۰ سکه برای صدور حکم جلب مرد مطرح میشه. این به این معنی نیست که مهریه بالای ۱۱۰ سکه از بین میره، بلکه فقط امکان حبس برای اون میزان اضافی وجود نداره.

مهمترین نکته اینجاست که مهریه هر چقدر هم که باشه، یک دین و تعهد قانونیه و مرد موظف به پرداخت اون هست. اگه مرد توانایی پرداخت یکجا رو نداشته باشه، می تونه دادخواست اعسار بده و دادگاه مهریه رو قسط بندی می کنه. همچنین باید بدونیم که «قانون ۱۴ سکه» فعلا فقط یه طرح پیشنهادیه و به قانون تبدیل نشده.

مهریه می تونه یه پشتوانه مالی خوب برای زن باشه، اما گاهی اوقات به یه چالش بزرگ برای هر دو طرف تبدیل میشه، مخصوصا با بالا رفتن قیمت سکه و تورم. بنابراین، خیلی مهمه که قبل از عقد، زوجین با آگاهی کامل و مشورت با متخصصین حقوقی، درباره مهریه تصمیم بگیرن. انتخاب مهریه ای معقول و متناسب با شرایط واقعی زندگی، می تونه از بروز مشکلات بزرگ در آینده جلوگیری کنه و هدف اصلی مهریه که حمایت از زن هست رو به نحو احسن محقق سازه.