ماده 536 قانون مجازات اسلامی

«ماده 536 قانون مجازات اسلامی» از اون بندهای قانونیه که برای حفظ اعتبار سندها و نوشته های غیررسمی خیلی مهمه. این ماده می گه اگه کسی توی این نوع اسناد دست بُرد ببره یا جعل کنه، مجرمه و مجازات داره. هدف اصلی این قانون، جلوگیری از کلاهبرداری و سوءاستفاده از اعتماد مردمه.

توی زندگی روزمره، ما حسابی با سندها و نوشته های غیررسمی سروکار داریم؛ از یه قولنامه ساده تا رسید پرداخت، یا حتی یه وکالت نامه دست نویس. اعتبار همین سندهای به ظاهر معمولی، خیلی وقت ها حسابی سرنوشت سازه. وقتی پای جعل یا تزویر به میون میاد، یعنی یکی اومده با دست کاری این مدارک، حق کسی رو پایمال کنه یا به نفع خودش سواستفاده کنه. ماده 536 قانون مجازات اسلامی دقیقاً همین جور کارها رو هدف گرفته و مجازات سنگینی براشون در نظر گرفته. این قانون، در واقع یه جور سپر دفاعی برای معاملات و روابطی هست که شاید رسمی و محضری نباشن، ولی اعتبارشون واقعاً مهمه. تو این مقاله، قراره همه چیز رو درباره این ماده قانونی، از متن کاملش گرفته تا جزئیات حقوقی، مجازات ها و نمونه های عملی، با یه زبان ساده و خودمونی یاد بگیریم. پس تا آخرش با من باشین!

متن کامل ماده 536 قانون مجازات اسلامی: دقیقاً چی می گه؟

اول از همه، بیاین بریم سراغ اصل ماجرا؛ یعنی خود متن ماده 536 قانون مجازات اسلامی (تعزیرات و مجازات های بازدارنده) که حرف حسابش چیه. این ماده بارها اصلاح شده و آخرین تغییراتش هم که مربوط به جزای نقدیه، خیلی مهمه. پس حواستون باشه که اطلاعاتی که می خونید، کاملاً به روزه:

ماده ۵۳۶ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات و مجازات های بازدارنده) (اصلاحی 1399/2/23 و جزای نقدی اصلاحی 1403/03/30): هر کس در اسناد یا نوشته های غیررسمی جعل یا تزویر کند یا با علم به جعل و تزویر آنها را مورد استفاده قرار دهد علاوه بر جبران خسارت وارده به حبس از سه ماه تا یک سال یا به هشتاد و دو میلیون و پانصد هزار (۸۲/۵۰۰/۰۰۰) تا سیصد و سی میلیون (۳۳۰/۰۰۰/۰۰۰) ریال جزای نقدی محکوم خواهد شد.

خب، همون طور که می بینید، این ماده خیلی صریح و شفاف تکلیف رو مشخص کرده. اینجا دو تا کار مجرمانه کنار هم قرار گرفته: یکی جعل یا تزویر در اسناد و نوشته های غیررسمی، و دیگری استفاده از این اسناد مجعول، اون هم با علم به اینکه سند جعلیه. یعنی حتی اگه خودت سند رو جعل نکرده باشی، ولی بدونی که جعلیه و بازم ازش استفاده کنی، مجرم محسوب می شی. نکته مهم دیگه هم اینه که علاوه بر مجازات حبس یا جزای نقدی، باید خسارتی که به طرف مقابل زدی رو هم جبران کنی.

این «اصلاحی 1403/03/30» که کنارش نوشته شده، نشون می ده که میزان جزای نقدی این جرم، برای آخرین بار در این تاریخ تغییر کرده و مبلغش حسابی بیشتر شده. این یعنی قانونگذار اهمیت بیشتری به مقابله با این جرم داده و خواسته جلوی سوءاستفاده ها رو بگیره.

تحلیل حقوقی ماده 536 قانون مجازات اسلامی: پشت پرده قانون چی می گذره؟

حالا که متن ماده رو خوندیم، بیاین یه کم عمیق تر بهش نگاه کنیم. برای اینکه بفهمیم یه عملی واقعاً جرم جعل در اسناد غیررسمی محسوب می شه یا نه، باید ببینیم ارکان سه گانه این جرم تشکیل شده یا نه. مثل یه پازل می مونه که همه تکه هاش باید سر جای خودش باشه.

ارکان سه گانه جرم جعل در اسناد غیررسمی: پازل جرم

الف) رکن قانونی: قانون می گه جُرمه!

رکن قانونی یعنی اینکه یه قانونی باید وجود داشته باشه که بگه فلان کار جُرمه. اینجا هم خب واضحه، همین ماده 536 قانون مجازات اسلامی رکن قانونی رو تشکیل می ده.

ب) رکن مادی: دست کاری و تغییرات فیزیکی یا معنوی

رکن مادی یعنی اون کاری که عملاً انجام می شه. توی جرم جعل در اسناد غیررسمی، رکن مادی یعنی یه تغییر و دست کاری تو سند یا نوشته ای که جنبه غیررسمی داره. این تغییر می تونه از هر نوعی باشه؛ از فیزیکی گرفته تا معنوی. بذارید چند تا مثال بزنم:

• خراشیدن، تراشیدن یا قلم بردن: مثل پاک کردن یه صفر از ته مبلغ توی یه رسید دستی، تراشیدن قسمتی از تاریخ، یا اضافه و کم کردن یه کلمه یا عدد توی یه متن عادی.
• الحاق یا محو: چسباندن یه تیکه کاغذ به سند و نوشتن چیزی روش، یا پاک کردن یه قسمت از متن که دیگه خونده نشه.
• ساختن امضا یا دستخط جدید: امضای یکی رو پای یه کاغذ زدن، بدون اینکه اون شخص خبر داشته باشه، یا خط یکی دیگه رو جعل کردن.
• تغییر تاریخ یا ارقام: عوض کردن تاریخ یه چک یا زیاد کردن مبلغ یه فاکتور.

یه نکته مهم اینجاست که بین «جعل» و «تزویر» خیلی ها فرق نمی ذارن. توی ادبیات حقوقی، جعل بیشتر به معنای ساختن یه چیز از نو یا تغییرات اساسی هست، در حالی که تزویر به معنای دست کاری و خدشه وارد کردن به یه سند موجوده. اما توی عرف و معمول و حتی خود این ماده، این دو کلمه تقریباً به یه معنی به کار می رن و هدفشون یکیه: تغییر واقعیت برای فریب دیگران.

ج) رکن معنوی (قصد مجرمانه): نیت کج

رکن معنوی یعنی نیت و قصد کسی که کار رو انجام داده. توی جرم جعل در اسناد غیررسمی، دو تا نیت باید وجود داشته باشه:

1. سوءنیت عام: یعنی شخص بدونه که داره یه کار غیرقانونی انجام می ده و قصد انجام اون فعل رو داشته باشه. مثلاً بدونه که امضای فلانی رو داره جعل می کنه.
2. سوءنیت خاص (قصد اضرار به غیر): جاعل باید قصد داشته باشه که با این کارش، به کس دیگه ای ضرر بزنه یا منافع خودش رو به ناحق به دست بیاره. اگه کسی بدون قصد ضرر زدن یا سوءاستفاده، سندی رو تغییر بده، ممکنه جرم جعل تشکیل نشه.

پس صرف دست کاری یه نوشته کافی نیست، باید قصد ضرر زدن به بقیه یا سود بردن غیرقانونی هم پشت ماجرا باشه.

مفهوم «اسناد» و «نوشته های غیررسمی» در این ماده: فرقشون چیه؟

اینجا یه نکته اساسی وجود داره: قانون بین «سند» و «نوشته» فرق گذاشته. خب، بذارید ساده تر بگم:

• سند: هر نوشته ای که توی دعوا یا دفاع قابل استناد باشه. یعنی بشه روش حساب کرد و باهاش یه چیزی رو ثابت یا رد کرد. مثل یه فاکتور خرید، یه قولنامه، یه رسید پول.
• نوشته: هر چیزی که نوشته شده باشه، حتی اگه ارزش حقوقی نداشته باشه و نشه بهش استناد کرد. مثلاً یه یادداشت شخصی.

برای اینکه جرم جعل در اسناد غیررسمی اتفاق بیفته، اون «نوشته» باید قابلیت استناد و ارزش حقوقی داشته باشه. اگه یه کسی بره خط خطی های بچه ش رو جعل کنه، خب این نوشته سند نیست و جرم جعل اتفاق نمی افته.

اسناد غیررسمی (عادی) همون طور که از اسمش پیداست، سندهایی هستن که توی دفتر اسناد رسمی یا مراجع رسمی دیگه ثبت نشدن و با مهر و امضای مقامات رسمی تأیید نشدن. مثل قولنامه دستی، رسیدهای پرداخت، وکالت نامه های غیرمحضری، چک ها و سفته ها (در برخی موارد)، و وصیت نامه های دست نویس.

اینا فرقشون با اسناد رسمی (مثل سند ملکی که توی اداره ثبت اسناد ثبت شده) اینه که اعتبارشون در مرحله اثبات ممکنه نیاز به شواهد و تأیید بیشتری داشته باشه، ولی با این حال، جعلشون جرمه و ماده 536 قانون مجازات اسلامی براشون مجازات تعیین کرده.

استفاده از اسناد مجعول با علم به جعل: از این دزد تا اون دزد!

توی متن ماده 536 قانون مجازات اسلامی یه جمله خیلی مهمه: یا با علم به جعل و تزویر آنها را مورد استفاده قرار دهد. این یعنی چی؟ یعنی حتی اگه شما خودتون کسی نباشید که سند رو جعل کرده، ولی اگه از جعلی بودن سند خبر داشته باشید و باز هم ازش استفاده کنید، دقیقاً مثل کسی که جعل کرده، مجرم هستید! مثلاً تصور کنید یه نفر یه فاکتور جعلی رو به شما می ده و شما می دونید که این فاکتور قلابیه، اما بازم اونو ارائه می دید تا مثلاً از شرکت پول بگیرید. در این صورت شما هم مجرمید.

مجازات های ماده 536 قانون مجازات اسلامی: گوشمالی قانونی!

کسی که دست به جعل یا استفاده از اسناد غیررسمی مجعول بزنه، با چند نوع مجازات روبرو می شه. این مجازات ها قراره هم فرد رو تنبیه کنن و هم جلوی بقیه رو بگیرن که سمت این کارها نرن.

3.1. حبس: پشت میله ها

اولین مجازات، حبسه. یعنی متخلف باید یه مدتی رو تو زندان بگذرونه. میزان حبس برای جرم جعل در اسناد غیررسمی، از سه ماه تا یک سال تعیین شده. قاضی با توجه به شرایط پرونده، میزان ضرر و زیان، سابقه مجرم و بقیه جزئیات، تصمیم می گیره که دقیقاً چند ماه حبس رو برای فرد در نظر بگیره.

3.2. جزای نقدی: پول خونت پای خودت!

مجازات بعدی جزای نقدیه. یعنی متخلف باید یه مبلغی رو به عنوان جریمه به دولت بپردازه. این قسمت رو هم که بالاتر گفتم، آخرین بار توی سال ۱۴۰۳ تغییر کرده و مبلغش بیشتر شده. الان این جریمه از هشتاد و دو میلیون و پانصد هزار ریال (۸۲/۵۰۰/۰۰۰ ریال) تا سیصد و سی میلیون ریال (۳۳۰/۰۰۰/۰۰۰ ریال) هستش (تقریباً 8 میلیون و 250 هزار تومان تا 33 میلیون تومان). این جریمه هم مثل حبس، بسته به شدت جرم و تشخیص قاضی، می تونه متغیر باشه. نکته اینجاست که قاضی معمولاً یا حبس رو در نظر می گیره یا جزای نقدی.

3.3. جبران خسارت وارده: پایمال کردن حق مردم

علاوه بر حبس یا جزای نقدی، یه چیز مهم دیگه هم هست: جبران خسارت وارده. این بخش، یه تکلیف حقوقیه. یعنی اگه با جعل یا استفاده از سند جعلی، به کسی ضرر و زیانی رسوندی، باید حتماً اون ضرر رو جبران کنی. شاکی می تونه این خسارت رو توی همون پرونده کیفری جعل، از دادگاه درخواست کنه یا اینکه بعد از صدور حکم جعل، یه پرونده حقوقی جداگانه برای مطالبه خسارت تشکیل بده.

3.4. نکات تکمیلی: شاید راه نجاتی هم باشه!

توی سیستم قضایی ما، یه سری امکانات وجود داره که ممکنه مجازات ها رو تعدیل کنه:

• تخفیف مجازات: قاضی می تونه با توجه به شرایط خاص متهم (مثلاً برای اولین بار مرتکب جرم شده)، مجازات رو تخفیف بده.
• تعلیق مجازات: در بعضی موارد، اجرای مجازات برای یه مدت مشخص (مثلاً ۱ تا ۵ سال) تعلیق می شه. اگه تو این مدت متهم جرم دیگه ای مرتکب نشه، مجازات اولی بخشیده می شه.
• تبدیل مجازات: گاهی اوقات ممکنه حبس به جزای نقدی تبدیل بشه.

البته اینا همه بستگی به نظر قاضی و شرایط پرونده داره و هر کسی نمی تونه روی اینا حساب باز کنه.

مصادیق عملی جعل در اسناد غیررسمی: از قولنامه تا اسکرین شات!

شاید براتون سوال باشه که خب، این جعل در اسناد غیررسمی که می گید، دقیقاً چه جاهایی خودش رو نشون می ده؟ بیاین با چند تا مثال واقعی و ملموس، این موضوع رو روشن تر کنیم:

جعل امضا در قراردادهای عادی: بلای جان معاملات!

تصور کنید یه نفر امضای شما رو پای یه قولنامه خرید و فروش یا یه مبایعه نامه دستی بزنه، بدون اینکه شما اصلاً ازش خبر داشته باشید. یا مثلاً تو یه اجاره نامه، امضای مالک رو جعل کنه. این ها مثال های بارزی از جعل در اسناد غیررسمی هستن که خیلی هم رایجن.

دستکاری تاریخ یا مبلغ در فاکتورها و رسیدها: بازی با ارقام

یه فروشنده ممکنه مبلغ یه فاکتور خرید رو دست کاری کنه تا پول بیشتری از مشتری بگیره. یا یه کارمند، تاریخ یه رسید پرداخت رو عوض کنه. یا حتی توی یه حواله عادی، وزن یا تعداد اجناس رو تغییر بدن تا سوءاستفاده کنن. این جور دست کاری ها توی ارقام و تاریخ ها، دقیقاً مصداق جعل در اسناد غیررسمی هستن.

الحاق یا حذف بخشی از متن یک سند عادی: پنهان کاری و اضافه کردن

گاهی اوقات هم جعل اینطوریه که یه تیکه از متن رو برمی دارن یا یه چیز جدید اضافه می کنن. مثلاً توی یه وصیت نامه عادی، یه نفر یه بند جدید اضافه کنه. یا تو یه وکالت نامه عادی، اختیاراتی رو که به وکیل داده نشده، اضافه کنن. این کارا هم دقیقاً زیر چتر ماده 536 قانون مجازات اسلامی قرار می گیرن.

جعل محتوای پیامک یا ایمیل: جعل در دنیای مجازی

امروزه با گسترش فضای مجازی، جعل فقط روی کاغذ نیست! فکرش رو بکنید، یه نفر محتوای یه پیامک یا یه ایمیل رو دست کاری کنه و ازش اسکرین شات بگیره تا نشون بده شما فلان حرف رو زدید. اگه این پیامک یا ایمیل جنبه سندی پیدا کنه و بشه بهش استناد کرد، دست کاری اون هم می تونه مصداق جعل باشه.

تغییر مفاد چک های سفید امضا یا اسناد تجاری مشابه: فاجعه بزرگ!

یکی از خطرناک ترین موارد، دست کاری چک های سفید امضا یا اسناد تجاری شبیه به اوناست که جنبه رسمی پیدا نکرده باشن. تصور کنید یه چک سفید امضا دست کسی باشه و اون شخص بعداً مبلغ یا تاریخش رو طوری بنویسه که با توافق شما فرق داشته باشه. این هم از مصادیق جعل در اسناد غیررسمیه که عواقب جبران ناپذیری داره. همیشه توصیه می شه از دادن چک سفید امضا خودداری کنید.

تفاوت های کلیدی ماده 536 با بقیه مواد مشابه: هر جرمی جای خود!

جعل توی قانون مجازات اسلامی انواع مختلفی داره و هر کدوم برای خودش ماده قانونی جداگانه و مجازات مخصوص به خودش رو داره. فرق گذاشتن بین این ها خیلی مهمه. بیاین یه نگاهی بندازیم به تفاوت های ماده 536 قانون مجازات اسلامی با چند ماده مشابه دیگه:

5.1. تفاوت با جعل اسناد رسمی: قضیه محضر و دولت!

بزرگترین و مهم ترین تفاوت ماده 536 اینه که فقط به «اسناد و نوشته های غیررسمی» می پردازه. یعنی سندهایی که توی دفتر اسناد رسمی، ادارات دولتی یا مراجع قضایی تنظیم نشدن. اما وقتی پای اسناد رسمی به میون میاد، قضیه فرق می کنه و پای مواد دیگه ای از قانون باز می شه:

• ماده 532 (جعل توسط کارمندان دولتی): اگه یه کارمند دولتی در انجام وظایفش دست به جعل سند رسمی بزنه، این ماده براش مجازات سنگین تری در نظر گرفته.
• ماده 533 (جعل توسط افراد عادی): اگه یه آدم عادی (غیر کارمند دولتی) یه سند رسمی (مثلاً یه شناسنامه، یه گواهینامه رانندگی یا سند ملکی) رو جعل کنه، این ماده بهش رسیدگی می کنه.
• ماده 534 (جعل مهر و امضای مقامات رسمی): این ماده به جعل مهر، احکام، امضا یا دستخط مقامات رسمی می پردازه که جرم خیلی سنگینیه.

پس یه جورایی می تونیم بگیم ماده 536 قانون مجازات اسلامی برای «جعل های کوچک تر» و توی معاملات روزمره بین مردم عادیه، در حالی که بقیه مواد برای جعل های «بزرگ تر» و مرتبط با اسناد و نهادهای دولتی هستن.

5.2. تفاوت با استفاده از اسناد مجعول رسمی: داستان همونه، سندش فرق داره!

ماده 535 قانون مجازات اسلامی دقیقاً درباره استفاده از اسناد رسمی مجعول صحبت می کنه. یعنی اگه شما یه سند رسمی جعلی (مثلاً یه گواهینامه جعلی) رو داشته باشی و ازش استفاده کنی، حتی اگه خودت جعلش نکرده باشی، مجازات می شی. تفاوت اصلیش با بخش دوم ماده 536 اینه که اینجا نوع سند، «رسمی» هست نه «غیررسمی» و طبیعتاً مجازاتش هم معمولاً سنگین تره.

5.3. تفاوت با جعل گواهی ها و تصدیق نامه ها: مدارک بی ارزش!

ماده 540 قانون مجازات اسلامی به جعل گواهی های پزشکی، دانشنامه ها، مدارک تحصیلی و سایر تصدیق نامه ها می پردازه. مثلاً کسی که یه مدرک دانشگاهی جعلی درست می کنه، یا یه گواهی پزشکی رو دست کاری می کنه. این ها هم باز خودشون نوعی جعل هستن که احکام خاص خودشون رو دارن.

نحوه شکایت و پیگیری جرم جعل در اسناد غیررسمی: اگه سرت کلاه رفت چی کار کنی؟

اگه خدای نکرده دیدید که کسی توی سند یا نوشته غیررسمی شما دست کاری کرده یا با یه سند جعلی اومده سراغتون، نباید بیکار بشینید. قانون راه رو برای پیگیری این جرم باز گذاشته. بیاین ببینیم قدم به قدم چی کار باید بکنید تا حقتون رو پس بگیرید.

6.1. مرجع صالح: کدوم دادگاه بریم؟

برای شکایت از جرم جعل در اسناد غیررسمی، باید برید سراغ دادسرای عمومی و انقلاب. این دادسرا مسئول رسیدگی به جرایم کیفریه و پرونده شما هم یه پرونده کیفری محسوب می شه. پس اولین قدم، طرح شکایت در دادسراست.

6.2. مدارک لازم: چی با خودت ببری؟

وقتی می رید دادسرا، دست خالی که نمی تونید برید. باید یه سری مدارک همراهتون باشه که شامل:

• اصل یا کپی سند مجعول: این مهم ترین مدرکه.
• مدارک هویتی شما: شناسنامه و کارت ملی.
• شواهد و مستندات: هر مدرکی که نشون بده جعل اتفاق افتاده یا اینکه چه کسی این کار رو کرده، می تونه خیلی بهتون کمک کنه (مثل پیامک یا ایمیل مرتبط).
• تنظیم شکوائیه: باید یه شکوائیه تنظیم کنید و توی اون، موضوع جعل رو با جزئیات توضیح بدید. می تونید از یه وکیل برای تنظیم دقیقش کمک بگیرید.

6.3. فرایند دادرسی: راه پر پیچ و خم قانون

بعد از اینکه شکوائیه رو ثبت کردید، پرونده وارد مراحل دادرسی می شه:

1. ارجاع به شعبه دادیاری/بازپرسی: پرونده شما به یکی از شعب دادسرا ارجاع داده می شه.
2. تحقیقات مقدماتی: دادیار یا بازپرس شروع به تحقیق می کنه.
3. نقش کارشناسی خط و امضا: تو پرونده های جعل، کارشناسی خط و امضا نقش حیاتی داره. یه کارشناس رسمی دادگستری سند مجعول رو با نمونه های خط و امضای واقعی مقایسه می کنه و نظر کارشناسی خودش رو اعلام می کنه.
4. صدور قرار: اگه جعل اثبات بشه و دلایل کافی برای انتساب جرم به متهم وجود داشته باشه، قرار جلب به دادرسی یا کیفرخواست صادر می شه و پرونده به دادگاه فرستاده می شه.
5. دادگاه و صدور حکم: تو دادگاه، بعد از شنیدن دفاعیات طرفین و بررسی مدارک، قاضی حکم نهایی رو صادر می کنه.

6.4. نکات مهم برای شاکی و متهم: بایدها و نبایدها

چند تا نکته رو هم خوبه که هم شاکی و هم متهم بدونن:

• مدت زمان: رسیدگی به پرونده های کیفری، خصوصاً اگه پای کارشناسی خط و امضا وسط باشه، ممکنه یه مقدار زمان بر باشه.
• هزینه ها: پیگیری پرونده کیفری معمولاً هزینه هایی مثل هزینه دادرسی و کارشناسی رو در پی داره.
• حقوق طرفین: هم شاکی و هم متهم حقوقی دارن. متهم حق داره وکیل داشته باشه و از خودش دفاع کنه. شاکی هم حق داره درخواست جبران خسارت کنه.
• کمک وکیل: تو این جور پرونده ها، داشتن یه وکیل متخصص می تونه خیلی کمک کننده باشه.

جمع بندی: حواسمون به سند و مدرکمون باشه!

خب، رسیدیم به انتهای این سفرمون توی دنیای ماده 536 قانون مجازات اسلامی. همون طور که با هم دیدیم، این ماده قانونی یه ابزار خیلی مهم و کاربردیه برای اینکه جلوی دست کاری و سوءاستفاده از اسناد و نوشته های غیررسمی رو بگیره. از یه قولنامه ساده گرفته تا فاکتورها و حتی پیامک های الکترونیکی که جنبه سندی پیدا می کنن، همه و همه می تونن محل جعل باشن و پای این ماده رو به ماجرا باز کنن.

یاد گرفتیم که برای تحقق جرم جعل، علاوه بر اینکه باید یه تغییر فیزیکی یا معنوی توی سند یا نوشته اتفاق بیفته، حتماً باید قصد ضرر زدن به بقیه یا سود بردن غیرقانونی هم پشت این کار باشه. همچنین، استفاده از یه سند جعلی، حتی اگه خودمون جعلش نکرده باشیم، ولی از جعلی بودنش خبر داشته باشیم، جرمه و مجازات داره.

مجازات هایی هم که قانون برای این کار در نظر گرفته، کم نیستن؛ از حبس و جزای نقدی سنگین گرفته تا جبران خسارتی که به طرف مقابل وارد شده. این نشون می ده که قانون چقدر به حفظ اعتبار و درستی معاملات و روابط حقوقی، حتی اونایی که خیلی رسمی نیستن، اهمیت می ده.

پس، مهم ترین چیزی که از این بحث می تونیم یاد بگیریم اینه که همیشه باید توی تنظیم و نگهداری اسناد و نوشته های غیررسمی، حسابی دقت کنیم. هر سندی که به نظرمون ساده میاد، ممکنه بعداً سرنوشت ساز بشه. اگه خواستید سندی رو امضا کنید یا به کسی تحویل بدید، همیشه دو دو تا چهارتا کنید و مطمئن بشید که همه چیز درست و دقیقه. یه ذره بی دقتی می تونه دردسرهای بزرگی رو به بار بیاره که جبرانش خیلی سخته.

و در آخر، اگه خدای نکرده با همچین مشکلی روبرو شدید یا احساس کردید که کسی داره حقتون رو با جعل پایمال می کنه، بهترین کار اینه که بدون معطلی با یه وکیل یا مشاور حقوقی مجرب صحبت کنید. اونا می تونن بهترین راهنمایی رو بهتون بدن و کمکتون کنن تا حقتون رو از طریق قانونی پیگیری کنید. یادتون باشه، «دانستن» قدرت میاره و آگاهی از قوانین، بهترین سپر دفاعیه ماست. حواستون به قانون ماده 536 قانون مجازات اسلامی باشه که حسابی جدیه!