نمونه رای مطالبه ثمن معامله

حتماً برای شما هم پیش آمده که ملکی یا کالایی خرید و فروش کنید و بعد از انجام معامله، یکی از طرفین به تعهدش عمل نکند. خب، توی این دعواهای خرید و فروش، پای ثمن معامله یا همون قیمتی که باید پرداخت بشه وسط میاد و اگه خریدار پول رو نده یا فروشنده به هر دلیلی از دریافتش سر باز بزنه، کار به جاهای باریک می کشه و لازمه که از طریق قانونی حق خودمون رو بگیریم. اینجاست که دعوای مطالبه ثمن معامله مطرح می شه و دونستن نمونه رای دادگاه توی این زمینه، حکم یه نقشه گنج رو داره. توی این مقاله می خوایم به زبان خودمون، از تعریف ثمن معامله بگیریم تا مراحل قانونی و یه نمونه رای واقعی رو با هم مرور کنیم تا اگه خدایی نکرده پاتون به همچین مشکلی باز شد، بدونید باید چی کار کنید.

ثمن معامله چیه و کی می تونیم اونو مطالبه کنیم؟

ببینید، توی هر خرید و فروشی، یه چیزی رو می فروشیم و یه چیزی رو در ازای اون می گیریم. اون چیزی که به عنوان بها یا قیمت داده می شه، همون ثمن معامله هست. معمولاً هم این ثمن پوله، اما می تونه یه مال دیگه هم باشه. مثلاً توی قانون مدنی خودمون، ماده ۳۳۸ گفته که بیع (همون خرید و فروش) یعنی تملیک عین به عوض معلوم. این عوض معلوم، همون ثمن هست که خریدار باید پرداخت کنه و فروشنده هم باید مبیع (همون چیزی که فروخته) رو تحویل بده.

حالا این ثمن می تونه نقدی باشه، یعنی همون موقع معامله دست به دست بشه. یا اقساطی باشه، یعنی قرار باشه توی چند مرحله پرداخت بشه. بعضی وقت ها هم توافق می کنن که پرداختش بیفته برای آینده. حق مطالبه ثمن معامله هم زمانی برای فروشنده ایجاد می شه که خریدار به هر دلیلی، پول معامله رو نده یا قسمتی از اون رو پرداخت نکنه. فرض کنید شما یه ماشین رو فروختید و تحویل دادید، ولی خریدار پولش رو نداده یا فقط قسمتی از اون رو داده. اینجا حق مطالبه ثمن برای شما به عنوان فروشنده ایجاد می شه. مهم اینه که شما به تعهد خودتون، یعنی تحویل مبیع، عمل کرده باشید. البته یه وقتایی هم هست که خریدار پول رو نمی ده و فروشنده می تونه معامله رو فسخ کنه، ولی مطالبه ثمن با فسخ فرق داره؛ وقتی مطالبه ثمن می کنیم، یعنی می خوایم معامله پابرجا بمونه و پولمون رو بگیریم، اما اگه فسخ کنیم، می خوایم معامله رو به هم بزنیم و اگه چیزی دادیم، پس بگیریم.

قدم به قدم برای مطالبه ثمن معامله: مسیر قانونی

رفقا، اگه کار به مطالبه ثمن معامله کشید، باید یه سری مراحل قانونی رو طی کنید. این مراحل شاید اولش پیچیده به نظر بیاد، ولی اگه درست و با دقت انجام بشه، به نتیجه می رسید. بیایید ببینیم چی به چیه:

ارسال اظهارنامه: اولین گام حقوقی

قبل از اینکه پاتون به دادگاه باز بشه، بهتره یه اظهارنامه رسمی برای طرف مقابل بفرستید. اظهارنامه یه جور اخطار رسمی و کتبیه که از طریق دادگستری برای طرف مقابل ارسال می شه. توی این اظهارنامه، شما به طور شفاف و واضح می نویسید که از طرف مقابل چی می خواید و چرا. مثلاً می نویسید که آقای/خانم فلانی، طبق مبایعه نامه مورخ فلان، شما مبلغ X تومن بابت ثمن معامله فلان ملک رو بدهکارید و تا امروز پرداخت نکردید. لطفاً ظرف مدت [مثلاً ۱۰ روز] این مبلغ رو پرداخت کنید وگرنه مجبور به اقدام قانونی هستم. این کار چند تا فایده داره: اول اینکه، مدرک محکمی برای دادگاهه که شما قبل از شکایت، فرصت دادید طرف مقابل به تعهدش عمل کنه. دوم اینکه، شاید خود طرف مقابل با دیدن اظهارنامه، به فکر پرداخت بیفته و کار به دادگاه نکشه.

تنظیم دادخواست: قصه رو رسمی کنیم!

اگه اظهارنامه جواب نداد، چاره ای نیست جز اینکه بریم سراغ دادخواست. دادخواست همون درخواست رسمی شما از دادگاهه. برای این کار باید یه سری فرم های مخصوص رو پر کنید و خواسته خودتون رو دقیق بنویسید. خواسته شما اینجا مطالبه ثمن معامله هست و باید مبلغ دقیق اون رو هم مشخص کنید. به این مبلغ، بهای خواسته میگن. این دادخواست باید تو دادگاهی مطرح بشه که بهش دادگاه صالح میگیم. معمولاً دادگاه صالح، دادگاه محل اقامت خوانده (کسی که ازش شکایت دارید) یا محل انعقاد قرارداد (جایی که معامله رو انجام دادید) یا محل تحویل مبیع هست. اگه مبلغ ثمن خیلی زیاد باشه، دادگاه حقوقی عمومی رسیدگی می کنه و اگه کمتر از مبلغ مشخصی باشه (که هر سال عوض می شه و حدود ۲۰۰ میلیون تومنه)، شورای حل اختلاف صلاحیت رسیدگی داره.

مدارک و مستندات: چی لازم داریم؟

بدون مدرک، هیچ کاری تو دادگاه از پیش نمی ره. پس باید یه لیست کامل از مدارکی که دارید تهیه کنید. این مدارک شامل:

* مبایعه نامه یا سند معامله: این مهمترین مدرکه. همون قولنامه یا سندی که معامله رو توش ثبت کردید.
* سایر اسناد مثبته طلب: اگه چک، سفته یا هر مدرک دیگه ای دارید که نشون می ده طرف مقابل به شما پول بدهکاره، باید ارائه بدید.
* اقرارنامه: اگه خوانده به بدهی خودش اعتراف کتبی کرده باشه، اون هم مدرک مهمیه.
* شهادت شهود: اگه معامله در حضور شاهد انجام شده باشه و مدرک کتبی کافی ندارید، می تونید از شهود بخواید بیان و شهادت بدن.
* اظهارنامه ارسالی: همون اظهارنامه ای که قبلاً فرستادید.
* دلیل اثبات تسلیم مبیع: اگه طرف مقابل ادعا کنه که شما چیزی رو تحویل ندادید، باید مدرکی برای اثبات تحویل مبیع داشته باشید. مثلاً رسید تحویل.

تو دادگاه چه خبره؟

بعد از تقدیم دادخواست و پرداخت هزینه های دادرسی، دادگاه وقت رسیدگی تعیین می کنه و به طرفین ابلاغ می شه که کی و کجا باید حاضر بشن. تو جلسات دادرسی، هر دو طرف (خواهان و خوانده) فرصت پیدا می کنن که حرف هاشون رو بزنن و مدارک و دلایلشون رو ارائه کنن. خواهان (شما) باید اثبات کنه که معامله انجام شده، ثمن تعیین شده و خوانده اون رو پرداخت نکرده. خوانده هم باید از خودش دفاع کنه؛ مثلاً بگه که پول رو داده، یا معامله فسخ شده، یا اصلا معامله ای انجام نشده.

یه چیز مهم دیگه اینه که خواهان می تونه درخواست تأمین خواسته بده. تامین خواسته یعنی قبل از صدور رای نهایی، اموال خوانده به اندازه مبلغ ثمن توقیف بشه تا اگه رای به نفع خواهان صادر شد، بتونه پولش رو از اون اموال وصول کنه. این کار برای اینه که خوانده نتونه اموالش رو از دسترس خارج کنه.

صدور رای و اجرا: پایان قصه؟

بعد از اینکه دادگاه به حرفای دو طرف گوش داد و مدارک رو بررسی کرد، رای خودش رو صادر می کنه. این رای ممکنه به نفع شما باشه یا نباشه. اگه رای به نفع شما باشه (رای بدوی)، طرف مقابل معمولاً ۲۰ روز وقت داره که به اون اعتراض کنه و درخواست تجدیدنظرخواهی بده. اگه اعتراض کنه، پرونده می ره دادگاه تجدیدنظر استان و اونجا دوباره بررسی می شه. رای دادگاه تجدیدنظر دیگه قطعیه و قابل اعتراض نیست.

وقتی رای قطعی شد، دیگه کار تمومه و باید حکم اجرا بشه. شما می تونید درخواست اجراییه بدید. اجراییه یعنی دادگاه به خوانده دستور می ده که رای رو اجرا کنه و پول شما رو بده. اگه خوانده پول رو نده، از طریق اداره اجرای احکام، اموالش توقیف و به مزایده گذاشته می شه تا پول شما وصول بشه.

یادتون باشه که توی این مسیر، یه وکیل خوب و متخصص می تونه خیلی بهتون کمک کنه. پیچ و خم های قانونی کم نیست و یه راهنمای حقوقی کاربلد، می تونه راه رو براتون هموارتر کنه.

یک نمونه رای دادگاه واقعی (یا شبیه سازی شده) در مورد مطالبه ثمن معامله

خب، حالا که با کلیات قضیه آشنا شدیم، بریم سراغ بخش اصلی و مهم ترین قسمت این مقاله: یه نمونه رای دادگاه در مورد مطالبه ثمن معامله. این نمونه رای رو بر اساس رویه واقعی دادگاه ها تنظیم کردیم تا شما حسابی دستتون بیاد که تو دادگاه چه خبره و چطوری به پرونده ها رسیدگی می شه.

اطلاعات کلی پرونده

* شماره پرونده: ۹۸۰۷۵۲۳۴۵۸۹۶۰۰۱۴
* شماره دادنامه: ۹۹۰۹۹۷۰۲۲۷۰۰۰۸۷۶
* تاریخ صدور: ۱۳۹۹/۰۶/۲۰
* شعبه صادرکننده: شعبه ۵ دادگاه عمومی حقوقی تهران
* مرجع تجدیدنظر: شعبه ۲۸ دادگاه تجدیدنظر استان تهران

داستان از چه قرار بود؟ (خواهان و خواسته)

در این پرونده، آقای الف. ب به عنوان خواهان، دادخواستی به طرفیت آقای ج. د به عنوان خوانده، به دادگاه عمومی حقوقی تهران تقدیم کرده بود. خواسته خواهان، مطالبه مبلغ ۵,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال (پانصد میلیون تومان) بابت باقیمانده ثمن معامله یک واحد آپارتمان به پلاک ثبتی… واقع در [آدرس فرضی] به انضمام خسارت تاخیر تادیه از تاریخ سررسید، هزینه های دادرسی و حق الوکاله وکیل بود.

خواهان در شرح دادخواست خودش توضیح داده بود که طبق یک مبایعه نامه عادی مورخ ۱۳۹۷/۰۴/۱۵، یک واحد آپارتمان رو به خوانده فروخته. کل ثمن معامله ۱۲,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال (یک میلیارد و دویست میلیون تومان) بوده که ۸,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال اون (هشتصد میلیون تومان) در زمان امضای مبایعه نامه و به صورت چک پرداخت شده. اما باقیمانده مبلغ یعنی ۴,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال (چهارصد میلیون تومان) قرار بوده در تاریخ ۱۳۹۷/۰۶/۱۵ همزمان با تنظیم سند رسمی و تحویل ملک پرداخت بشه.

خواهان اضافه کرده بود که در تاریخ مقرر، با حضور در دفترخانه اسناد رسمی شماره [عدد فرضی]، آماده تنظیم سند و تحویل ملک بوده، اما خوانده بدون هیچ عذر موجهی در دفترخانه حاضر نشده و باقیمانده ثمن معامله رو هم پرداخت نکرده. خواهان مدارکی مثل کپی مصدق مبایعه نامه، گواهی عدم حضور از دفترخانه اسناد رسمی، و اظهارنامه ارسالی به خوانده رو به عنوان دلیل ارائه کرده بود. در اظهارنامه هم از خوانده درخواست کرده بود که ظرف ۱۰ روز برای پرداخت ثمن و تنظیم سند مراجعه کنه، که خوانده به اون هم بی توجهی کرده بود.

دفاعیات خوانده: چه گفتند؟

خوانده، آقای ج. د، در جلسه دادرسی و همچنین در لایحه دفاعی خودش، دفاعیات زیر رو مطرح کرد:

1. ادعای عدم تحویل مبیع: خوانده مدعی بود که خواهان به تعهد خودش برای تحویل کامل و بدون نقص مبیع عمل نکرده. او اظهار داشت که ملک مورد معامله دارای ایراداتی بوده که قبل از پرداخت باقیمانده ثمن، خواهان باید اونها رو برطرف می کرده و چون این کار انجام نشده، او هم حق داشته که از پرداخت باقیمانده ثمن خودداری کنه.
2. ادعای عدم تمکن مالی: خوانده اشاره کرد که در تاریخ مقرر برای پرداخت، دچار مشکلات مالی شده و نتونسته باقیمانده ثمن رو تهیه کنه، اما به خواهان اطلاع داده و درخواست مهلت کرده بود که خواهان قبول نکرده.
3. ادعای فسخ معامله: خوانده همچنین مدعی بود که به دلیل تاخیر در تحویل و ایرادات ملک، معامله رو فسخ کرده و دیگه ملزم به پرداخت ثمن نیست. اما هیچ مدرکی دال بر ارسال اظهارنامه فسخ یا هر اقدام قانونی دیگه برای فسخ ارائه نکرد.

استدلال دادگاه بدوی: قاضی چه تصمیمی گرفت؟

دادگاه پس از بررسی مدارک و شنیدن اظهارات طرفین و وکلای اونها، به این نتیجه رسید که:

1. اثبات وقوع معامله: وقوع معامله بیع بین طرفین بر اساس مبایعه نامه ارائه شده و اقرار ضمنی خوانده به وجود معامله، محرز و ثابت است.
2. اثبات عدم پرداخت ثمن: خواهان با ارائه کپی مصدق مبایعه نامه، گواهی عدم حضور دفترخانه و اظهارنامه ارسالی، موفق به اثبات این موضوع شد که باقیمانده ثمن معامله پرداخت نشده.
3. رد دفاعیات خوانده:
* در مورد ادعای عدم تحویل و ایرادات مبیع: دادگاه با توجه به اینکه خواهان گواهی عدم حضور از دفترخانه ارائه داده بود که نشون می داد برای تنظیم سند و تحویل آماده بوده، و همچنین اینکه خوانده هیچ دلیلی برای اثبات ایرادات مبیع یا اینکه این ایرادات مانع از انتفاع بوده، ارائه نکرده بود، این دفاع رو نپذیرفت. دادگاه تاکید کرد که صرف ادعای وجود ایراد، بدون اثبات اون و بدون اینکه خریدار از حق حبس خودش (یعنی خودداری از پرداخت ثمن تا زمان تحویل مبیع سالم) استفاده کرده باشه، کافی برای عدم پرداخت ثمن نیست.
* در مورد ادعای عدم تمکن مالی: دادگاه اعلام کرد که مشکلات مالی خوانده، توجیه قانونی برای عدم انجام تعهد قراردادی نیست و خللی به حق خواهان برای مطالبه ثمن وارد نمی کنه.
* در مورد ادعای فسخ معامله: چون خوانده هیچ مدرک مستدلی برای اعلام فسخ معامله قبل از طرح دعوا ارائه نکرده بود، دادگاه این ادعا رو هم وارد ندانست. فسخ معامله باید به طور رسمی و به موقع به اطلاع طرف مقابل رسونده بشه.

رای دادگاه بدوی:
در خصوص دعوای آقای الف. ب به طرفیت آقای ج. د به خواسته مطالبه مبلغ ۴,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال بابت باقیمانده ثمن معامله یک واحد آپارتمان [مشخصات فرضی پلاک ثبتی و آدرس] و مطالبه خسارت تاخیر تادیه و هزینه های دادرسی و حق الوکاله وکیل؛ دادگاه با توجه به محتویات پرونده، کپی مصدق مبایعه نامه عادی مورخ ۱۳۹۷/۰۴/۱۵، گواهی عدم حضور شماره… مورخ ۱۳۹۷/۰۶/۱۵ صادره از دفترخانه اسناد رسمی شماره… تهران، اظهارنامه ارسالی و سایر قرائن و امارات موجود، نظر به اینکه وقوع عقد بیع بین طرفین محرز و خواهان به تعهد خویش مبنی بر حضور در دفترخانه و آمادگی جهت تنظیم سند رسمی و تحویل مبیع اقدام نموده، لیکن خوانده بدون دلیل موجه از انجام تعهد خویش مبنی بر پرداخت باقیمانده ثمن استنکاف ورزیده و دفاعیات مطروحه از سوی خوانده نیز موجه و مدلل نمی باشد و دلیلی بر پرداخت ثمن یا فسخ معامله ارائه نگردیده است؛ لذا دادگاه دعوای خواهان را وارد و ثابت تشخیص و مستنداً به مواد ۱۰، ۲۱۹، ۲۲۰ و ۳۳۸ قانون مدنی و مواد ۱۹۸ و ۵۱۵ و ۵۱۹ و ۵۲۲ قانون آیین دادرسی مدنی، حکم به محکومیت خوانده به پرداخت مبلغ ۴,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال (چهارصد میلیون تومان) بابت اصل ثمن معامله و همچنین پرداخت خسارت تاخیر تادیه از تاریخ ۱۳۹۷/۰۶/۱۵ (تاریخ سررسید پرداخت) تا زمان اجرای حکم بر اساس شاخص بانک مرکزی، به علاوه هزینه های دادرسی و حق الوکاله وکیل طبق تعرفه قانونی، در حق خواهان صادر و اعلام می نماید. این رای حضوری بوده و ظرف ۲۰ روز پس از ابلاغ، قابل تجدیدنظرخواهی در دادگاه های تجدیدنظر استان تهران می باشد.

نظر دادگاه تجدیدنظر: آیا رای اول تایید شد؟

خوانده، آقای ج. د، به رای بدوی اعتراض کرد و درخواست تجدیدنظرخواهی داد. او در لایحه تجدیدنظرخواهی خودش، همان دفاعیات قبلی رو تکرار کرد و تاکید داشت که دادگاه بدوی به دلایل او برای عدم تحویل مبیع و ایرادات اون توجه کافی نکرده.

دادگاه تجدیدنظر استان تهران (شعبه ۲۸) پس از بررسی دقیق پرونده، لوایح طرفین و استدلال های دادگاه بدوی، به این نتیجه رسید که:
اعتراضات تجدیدنظرخواه (خوانده) تکرار همان دفاعیات مرحله بدوی است و دلیل و مدرک جدید و موجهی که باعث نقض یا تغییر رای دادگاه بدوی شود، ارائه نکرده است. با توجه به اینکه دلایل ارائه شده از سوی خواهان (گواهی عدم حضور دفترخانه و مبایعه نامه) به خوبی وقوع معامله و عدم پرداخت ثمن را اثبات می کند و دفاعیات خوانده نیز فاقد مستندات قانونی و اثبات نیست، لذا دادگاه تجدیدنظر، رای بدوی را صحیح و مطابق با موازین قانونی تشخیص داد.

رای دادگاه تجدیدنظر:
در خصوص تجدیدنظرخواهی آقای ج. د به طرفیت آقای الف. ب نسبت به دادنامه شماره… مورخ ۱۳۹۹/۰۶/۲۰ صادره از شعبه ۵ دادگاه عمومی حقوقی تهران که به موجب آن حکم به محکومیت تجدیدنظرخواه به پرداخت مبلغ ۴,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال بابت باقیمانده ثمن معامله و خسارت تاخیر تادیه و هزینه های دادرسی صادر گردیده است؛ دادگاه با بررسی اوراق و محتویات پرونده، لوایح ابرازی طرفین، ملاحظه اینکه تجدیدنظرخواه دلایل و مدارک موجهی که موجبات نقض دادنامه تجدیدنظرخواسته را فراهم نماید ارائه ننموده و استدلال و مبانی صدور رای دادگاه بدوی با توجه به مستندات موجود از جمله مبایعه نامه و گواهی عدم حضور در دفترخانه و اظهارنامه ارسالی و عدم ارائه دلیل و مستند از سوی تجدیدنظرخواه مبنی بر پرداخت ثمن و یا فسخ معامله، صحیح و منطبق با موازین قانونی و شرعی می باشد، لذا دادگاه تجدیدنظر مستنداً به ماده ۳۵۸ قانون آیین دادرسی مدنی، ضمن رد تجدیدنظرخواهی مطروحه، دادنامه تجدیدنظرخواسته را عیناً تأیید می نماید. این رای قطعی است.

تحلیل و نکته برداری از این رای

از این نمونه رای می تونیم چند تا نکته کلیدی و مهم رو برای پرونده های مطالبه ثمن یاد بگیریم:

* اهمیت مبایعه نامه و گواهی عدم حضور: همونطور که دیدید، مبایعه نامه به عنوان سند اصلی و گواهی عدم حضور دفترخانه، از مهمترین مدارکی بودن که حقانیت خواهان رو ثابت کردن. پس همیشه این مدارک رو خوب نگهداری کنید.
* بار اثبات بر دوش خواهان: خواهان (فروشنده) باید ثابت کنه که معامله انجام شده و ثمن پرداخت نشده. بعد از اون، اگه خوانده ادعایی مثل پرداخت یا فسخ داره، بار اثباتش میفته گردن خوانده.
* دفاعیات مستدل: صرف ادعا فایده ای نداره! اگه خوانده ادعایی مثل ایراد در مبیع یا فسخ معامله داره، باید با مدرک و دلیل اون رو اثبات کنه. اگه نتونه، دادگاه به ادعاش توجه نمی کنه.
* خسارت تاخیر تادیه: اگه پول شما بابت ثمن معامله دیر پرداخت بشه، می تونید درخواست خسارت تاخیر تادیه (همون جریمه دیرکرد) رو هم بدید. این خسارت از تاریخ سررسید پرداخت تا روزی که پول کامل پرداخت بشه، بر اساس شاخص بانک مرکزی محاسبه می شه. این یه حق مهم برای فروشنده است که پولش رو دیرتر از موعد مقرر دریافت کرده.
* تعهد متقابل: تو معاملات، تعهدات طرفین متقابله. یعنی همونطور که خریدار باید پول رو بده، فروشنده هم باید مبیع رو تحویل بده. اگه یکی به تعهدش عمل نکنه، طرف دیگه می تونه از تعهد خودش سر باز بزنه (حق حبس). اما این حق حبس هم شرایطی داره و نمی شه همینطوری ادعاش کرد.

چالش ها و نکات طلایی در پرونده های مطالبه ثمن

پرونده های حقوقی هیچ وقت ساده و خطی نیستن، همیشه چالش ها و نکات خاص خودشون رو دارن. مطالبه ثمن معامله هم از این قاعده مستثنی نیست. بیایید چند تا نکته مهم و کاربردی رو با هم ببینیم:

اثبات معامله و عدم پرداخت

اساس دعوای مطالبه ثمن، اثبات اینه که اصلا معامله ای انجام شده و بعدش ثابت کردن اینکه ثمن یا بخشی از اون پرداخت نشده. همونطور که توی نمونه رای هم دیدیم، مبایعه نامه (چه عادی و چه رسمی) اینجا حرف اول رو می زنه. اگه مبایعه نامه کتبی نباشه، کار یه خورده سخت تر می شه و باید با شهادت شهود، اقرار خوانده یا امارات و قرائن دیگه، معامله رو اثبات کنیم. برای اثبات عدم پرداخت هم معمولاً بار اثبات روی دوش خواهان (فروشنده) هست، اما اگه فروشنده نشون بده که طبق قرارداد، پول باید در فلان تاریخ پرداخت می شده و نشده، اون وقته که خوانده باید ثابت کنه که پرداخت رو انجام داده. یعنی اصل بر عدم پرداخت باقی می مونه، مگر اینکه خوانده خلافش رو ثابت کنه.

خسارت تاخیر تادیه: پول ما که خوابیده بود!

یکی از جذاب ترین بخش های دعوای مطالبه ثمن برای فروشنده، امکان مطالبه خسارت تاخیر تادیه است. این خسارت برای جبران ضرریه که فروشنده به خاطر دیر رسیدن پولش متحمل شده. ماده ۵۲۲ قانون آیین دادرسی مدنی به این موضوع اشاره داره و میگه اگه بدهکار، با وجود تمکن مالی، بدهی خودش رو نده، باید خسارت تاخیر تادیه اون رو هم بده. البته چند تا شرط داره:

1. طلب باید وجه رایج (پول) باشه.
2. طلب باید قبلاً مطالبه شده باشه (مثلاً با اظهارنامه یا دادخواست).
3. بدهکار باید تمکن مالی برای پرداخت داشته باشه.

نحوه محاسبه این خسارت هم بر اساس شاخص تورمی هست که بانک مرکزی هر سال اعلام می کنه.

فسخ معامله یا مطالبه ثمن؟

این یه دوراهی مهمه که خیلیا توش گیر می کنن. شما به عنوان فروشنده که پولتون رو نگرفتید، می تونید هم معامله رو پابرجا نگه دارید و ثمن رو مطالبه کنید، هم می تونید معامله رو فسخ کنید و ملک یا کالای خودتون رو پس بگیرید. هر کدوم مزایا و معایب خودش رو داره. اگه ارزش ملک بالا رفته باشه، شاید فسخ و فروش مجدد به قیمت روز، براتون بهتر باشه. ولی اگه نه، شاید گرفتن ثمن و خسارت تاخیر تادیه، معقول تر باشه. فکر خوبی نیست که همزمان هم مطالبه ثمن کنید و هم درخواست فسخ بدید، چون این دوتا با هم در تضاد هستن. دادگاه معمولاً یکی رو انتخاب می کنه یا دعوای شما رو ناقص می دونه. بهتره با یه وکیل مشورت کنید تا ببینید کدوم راه به نفع شماست.

اگر مبیع تحویل نشد، چی؟

فرض کنید شما فروشنده اید و پول رو مطالبه می کنید، ولی خریدار میگه که شما هنوز ملک یا کالا رو به من تحویل ندادید. خب، اگه فروشنده هنوز مبیع رو تحویل نداده باشه، خریدار می تونه از پرداخت ثمن خودداری کنه. این همون حق حبس معروفه که تو ماده ۳۷۷ قانون مدنی بهش اشاره شده. یعنی طرفین می تونن اجرای تعهد خودشون رو منوط به اجرای تعهد طرف مقابل کنن. پس اگه شما به عنوان فروشنده، مبیع رو تحویل ندادید، قبل از مطالبه ثمن، باید مبیع رو تحویل بدید یا لااقل آمادگی خودتون رو برای تحویل با مدرک نشون بدید (مثلاً گواهی عدم حضور از دفترخانه برای تنظیم سند رسمی).

دفاعیات رایج: خوانده چی میگه؟

خوانده (خریدار) هم بی کار نمی شینه و سعی می کنه از خودش دفاع کنه. بعضی از دفاعیات رایج که توی دادگاه ها زیاد شنیده می شه، اینهاست:

* ادعای تهاتر: یعنی خوانده میگه که شما به من بدهکارید و منم به شما، پس این بدهی ها با هم تهاتر (سر به سر) می شن.
* پرداخت قبلی: خوانده ادعا می کنه که قبلاً ثمن رو پرداخت کرده، ولی شما دارید دوباره مطالبه می کنید.
* فسخ معامله: خوانده ممکنه بگه که معامله فسخ شده و دیگه من بدهکار نیستم.
* ابطال معامله: ممکنه ادعا کنه که معامله از اول باطل بوده.
* حق حبس: همونطور که گفتیم، اگه فروشنده مبیع رو تحویل نداده باشه، خریدار می تونه از پرداخت ثمن خودداری کنه.

مهم اینه که هر کدوم از این دفاعیات باید با مدرک و دلیل محکم اثبات بشه. صرف ادعا فایده ای نداره.

نتیجه گیری: حرف آخر

توی این مقاله سعی کردیم تا جایی که می شه، پیچ و خم های مطالبه ثمن معامله رو به زبانی ساده و خودمونی براتون باز کنیم. دیدیم که ثمن معامله چیه، کی حق مطالبه ش پیش میاد، چه مراحلی باید طی بشه، چه مدارکی لازمه و حتی یه نمونه رای دادگاه رو هم با هم بررسی کردیم تا حسابی با فضای واقعی دادگاه آشنا بشید. یادمون باشه که توی دنیای پر از قرارداد و معامله، فهمیدن حقوق خودمون خیلی مهمه. دعوای مطالبه ثمن، اگه چه ممکنه روی کاغذ ساده به نظر بیاد، اما تو عمل ریزه کاری ها و ظرافت های حقوقی زیادی داره که می تونه سرنوشت پرونده رو عوض کنه. همیشه تو معاملاتتون دقیق باشید و همه چیز رو کتبی کنید. اگه خدایی نکرده به مشکلی برخوردید، یادتون نره که مشورت با یه وکیل متخصص، بهترین راه حله. اون می تونه با دانش و تجربه اش، شما رو تو این مسیر راهنمایی کنه و از حقتون دفاع کنه تا پولتون به موقع به دستتون برسه.