ماده 677 قانون تعزیرات

ماده 677 قانون تعزیرات درباره مجازات تخریب، اتلاف یا از کار انداختن عمدی اموال منقول یا غیرمنقول دیگران صحبت می کند و با توجه به میزان خسارت وارده، مجازات حبس یا جزای نقدی تا دو برابر معادل خسارت را در نظر گرفته است. این ماده که اخیراً هم اصلاحاتی در آن صورت گرفته، یکی از مهم ترین راه های حفظ حقوق مالکیت افراد در جامعه است.

همه ما تو زندگی روزمره ممکنه با مشکلاتی روبرو بشیم که اموالمون آسیب ببینه یا کلاً از بین بره. فرض کنید یکی از روی قصد و غرض، شیشه ماشینتون رو بشکنه، یا خدای نکرده، بخشی از خونه تون رو خراب کنه. تو همچین شرایطی، آدم ناخودآگاه دنبال راهی می گرده که هم حقش رو بگیره و هم مجازاتی برای فرد خاطی در نظر گرفته بشه. اینجا دقیقاً همون جاییه که پای «ماده 677 قانون مجازات اسلامی» (بخش تعزیرات) به میون میاد. این ماده، یه جورایی چتر حمایتیه برای اموال ما، تا کسی نتونه سرخود بهشون دست درازی کنه و خیالش راحت باشه که مجازاتی در کار نیست.

وقتی صحبت از تخریب، اتلاف یا از کار انداختن اموال میشه، شاید اولش فکر کنیم موضوع خیلی ساده ایه. اما وقتی عمیق تر بهش نگاه می کنیم، می بینیم که کلی نکته ریز و درشت حقوقی پشتش خوابیده که دونستنشون می تونه کمک بزرگی باشه، چه برای کسی که مالش آسیب دیده و می خواد شکایت کنه، چه برای کسی که ممکنه ناخواسته یا خواسته تو چنین شرایطی قرار گرفته باشه و نیاز به دفاع از خودش داره. این ماده نه فقط برای وکیلا و حقوق دانا، بلکه برای هر شهروندی لازمه که یه دید کلی ازش داشته باشه، چون بالاخره پای مال و اموال در میونه و این دیگه شوخی بردار نیست.

اهمیت این ماده وقتی بیشتر مشخص میشه که بدونیم اخیراً، تو تاریخ ۱۴۰۳/۰۳/۳۰، اصلاحات مهمی توش اتفاق افتاده که میزان خسارت و مجازات ها رو دستخوش تغییر کرده. این تغییرات می تونه حسابی تو پرونده ها تاثیرگذار باشه و کسی که از این اصلاحات بی خبر باشه، ممکنه هم از نظر مالی و هم از نظر حقوقی ضرر کنه. پس بیاید تو این مقاله با هم یه سفر حقوقی به دنیای ماده 677 داشته باشیم و ببینیم زیر و بم این قانون چیه و چطور می تونیم تو شرایط مختلف ازش استفاده کنیم یا از حقوقمون دفاع کنیم. قرار نیست با اصطلاحات پیچیده سردرگم بشیم، بلکه می خوایم همه چیز رو به زبون خودمونی و قابل فهم توضیح بدیم.

متن کامل ماده 677 قانون مجازات اسلامی (تعزیرات و مجازات های بازدارنده)

برای اینکه دقیقاً بدونیم داریم درباره چی صحبت می کنیم، بهتره اول متن کامل این ماده رو با هم بخونیم. این ماده به وضوح میگه که قانونگذار برای حفظ اموال دیگران چه مجازاتی در نظر گرفته. حواستون باشه که این متنی که می خونید، با آخرین اصلاحات انجام شده تو تاریخ ۱۴۰۳/۰۳/۳۰ تطبیق داده شده و مبلغ خسارت همون چیزیه که الان تو قانون معتبره:

«هرکس عمداً اشیاء منقول یا غیرمنقول متعلق به دیگری را تخریب نماید یا به هر نحو کلاً یا بعضاً تلف نماید و یا از کار اندازد به حبس از سه ماه تا یک سال و شش ماه (و) در صورتی که میزان خسارت وارده سیصد و سی میلیون (330,000,000) ریال یا کمتر باشد به جزای نقدی تا دو برابر معادل خسارت وارده محکوم خواهد شد.»

خب، همونطور که می بینید، قانونگذار برای این دسته از جرایم یه چوب دو سر طلا در نظر گرفته؛ هم حبس داریم و هم جزای نقدی. حالا اینکه کدومش شامل حال مرتکب میشه، بستگی به میزان خسارت وارده داره که جلوتر مفصل درباره اش صحبت می کنیم.

تحلیل و تفسیر ارکان جرم ماده 677: قدم به قدم تا درک عمیق

هر جرمی تو قانون، مثل یه ساختمون می مونه که برای اینکه پابرجا باشه، نیاز به ستون ها و پایه های محکمی داره. تو علم حقوق به این ستون ها میگن ارکان جرم. برای اینکه ماده 677 قانون تعزیرات هم محقق بشه و بتونیم بگیم جرمی اتفاق افتاده، باید سه تا رکن اصلیش کامل باشن: عنصر قانونی، عنصر مادی و عنصر معنوی. بیاید هر کدوم رو جداگانه و با زبون خودمونی بررسی کنیم.

الف) عنصر قانونی: پایه و اساس جرم

اولین و مهم ترین رکن هر جرمی، وجود یه قانون واضحه که اون کار رو جرم اعلام کرده باشه. به این میگن عنصر قانونی. یعنی تا وقتی که یه کاری تو هیچ قانونی به عنوان جرم معرفی نشده باشه، نمی تونیم بگیم اون کار جِرمه و براش مجازات تعیین کنیم. این همون اصل معروف «قانونی بودن جرایم و مجازات هاست». تو بحث ما، عنصر قانونی جرم تخریب، اتلاف یا از کار انداختن اموال دیگری، همین ماده 677 قانون مجازات اسلامیه (بخش تعزیرات). پس تا اینجا خیالمون راحته که قانون برای این اعمال یه فکری کرده.

ب) عنصر مادی (فعل مجرمانه): کاری که واقعاً انجام شده

عنصر مادی یعنی اون کاری که مجرم انجام داده و ما می تونیم ببینیم یا لمسش کنیم. یه جورایی همون اکشن یا عملی که به وقوع پیوسته. تو ماده 677 سه نوع فعل مجرمانه داریم: تخریب، اتلاف و از کار انداختن. بیاید ببینیم هر کدوم دقیقاً یعنی چی و چه فرقی با هم دارن.

تخریب: وقتی یه چیزی عمداً خراب میشه

تخریب یعنی آسیب رسوندن به یه شیء به طوری که دیگه مثل قبلش نباشه یا کاراییش رو از دست بده. فکر کنید یکی با یه چکش بیفته به جون شیشه ماشینتون و اونو بشکنه. یا مثلاً یه نقاشی با ارزش رو پاره کنه. تو این موارد، شیشه یا نقاشی تخریب شدن. تخریب می تونه شامل خراب کردن یه دیوار، از بین بردن یه سند مهم، یا حتی قطع کردن عمدی درختای یه باغ هم باشه. نکته کلیدی اینه که به جسم فیزیکی شیء آسیب وارد شده.

اتلاف: وقتی یه چیزی کلاً نابود میشه

اتلاف یه قدم فراتر از تخریبه و به معنی از بین بردن کلی یه ماله، طوری که دیگه قابل استفاده یا بازیابی نباشه. فرض کنید یکی تمام محتویات یه فلاسک چای رو بریزه زمین و فلاسک رو هم بشکنه. شکستن فلاسک تخریبه، اما از بین بردن چای درونش (که ممکنه قابل جبران نباشه) اتلافه. یا مثلاً یکی عمداً مواد شیمیایی رو روی محصولات کشاورزی شما بریزه و اونا رو کلاً غیرقابل استفاده کنه. اینجا دیگه نه چیزی برای تعمیر باقی می مونه و نه چیزی برای بازیابی. کلاً مال از دست رفته.

از کار انداختن: وقتی یه چیزی دیگه کار نمی کنه، اما سالمه!

این یکی یه کم ظریف تره. از کار انداختن یعنی کاری کنیم که یه شیء دیگه کار نکنه، اما لزوماً به جسم فیزیکی اون آسیبی نرسیده باشه. مثلاً تصور کنید یکی کابل برق یه دستگاه رو قطع می کنه یا سیستم امنیتی یه خونه رو غیرفعال می کنه. دستگاه سر جاشه، سالمه، ولی دیگه کار نمی کنه. یا یکی با یه ویروس کامپیوتری، سیستم عامل یه کامپیوتر رو از کار می ندازه. خود کامپیوتر سالمه، ولی دیگه روشن نمیشه یا به درستی کار نمیکنه. این فرق اصلیش با تخریب و اتلافه که تو اون دو مورد، به جسم فیزیکی مال آسیب می رسه یا کلاً از بین میره.

برای اینکه تفاوت این سه تا مفهوم قشنگ تو ذهنمون بشینه، یه مثال دیگه بزنیم:

• تخریب: یکی با لگد بزنه به در ماشین شما و اونو له کنه.
• اتلاف: بنزین ماشین شما رو تخلیه کنه و آتیش بزنه، یا اونو پرت کنه تو دره.
• از کار انداختن: عمداً سیم کشی ماشین رو قطع کنه تا روشن نشه، یا سوییچش رو خراب کنه.

اشیاء منقول یا غیرمنقول: چه اموالی مشمول این ماده میشن؟

ماده 677 میگه که این جرم هم شامل اشیاء منقول میشه و هم اشیاء غیرمنقول. خیلی ساده اش اینه:

• اموال منقول: اموالی که میشه اونا رو جابجا کرد، مثل ماشین، گوشی، تلویزیون، کتاب، لباس، طلا و جواهر، پول، کامپیوتر و هر وسیله دیگه ای که می تونید با خودتون اینور و اونور ببرید.
• اموال غیرمنقول: اموالی که نمی شه اونا رو جابجا کرد، مثل خونه، زمین، آپارتمان، باغ، درخت و هر چیزی که به زمین وصله و نمی شه تکونش داد.

پس فرقی نمی کنه که مال تخریب شده یه گوشی باشه یا یه خونه، در هر صورت مشمول این ماده میشه.

متعلق به دیگری: مال باید مال شما نباشه!

یکی از مهم ترین شرایط تحقق این جرم اینه که اون مال تخریب، اتلاف یا از کار افتاده، باید مالکیتش برای کس دیگه ای باشه، نه خود مرتکب. یعنی اگه کسی مال خودش رو خراب کنه، مثلاً گوشی خودش رو بشکنه، جرم کیفری تخریب اتفاق نیفتاده. البته ممکنه برای سوءاستفاده از بیمه یا کلاهبرداری این کار رو کرده باشه که اون بحثش جداست و جرم دیگه ای محسوب میشه.

اثبات مالکیت شاکی اینجا خیلی مهمه. باید نشون بدیم که این مال واقعاً مال ما بوده. حالا اگه مال به صورت مشاع (یعنی چند نفر با هم شریک باشن) باشه، مثلاً چند نفر تو یه خونه شریک باشن و یکی از شرکا اون رو تخریب کنه، بازم این جرم اتفاق می افته، چون اون فرد به سهم بقیه ضرر زده.

عدم تحقق جرم با ترک فعل: فقط انجام دادن مهمه!

یه نکته حقوقی مهم دیگه اینه که جرم تخریب فقط با انجام یه فعل مثبت محقق میشه، نه با ترک فعل. یعنی باید یه کاری انجام بشه تا مال تخریب بشه. مثلاً اگه کسی عمداً کاری نکنه که جلوی تخریب یه مال رو بگیره (مثلاً ببینه داره آتیش می گیره و هیچ کاری نکنه)، خودش مستقیماً مرتکب جرم تخریب نشده. البته ممکنه تو موارد خاصی، اگه فرد وظیفه ای برای جلوگیری داشته باشه، مسئولیت کیفری دیگه ای براش ایجاد بشه، اما خود تخریب با ترک فعل اتفاق نمی افته. فعل مثبت می تونه مستقیم باشه (مثل شکستن شیشه) یا غیرمستقیم (مثل فرستادن کسی برای شکستن شیشه).

ج) عنصر معنوی (قصد مجرمانه): نیت و اراده مجرم

عنصر معنوی یعنی اینکه فرد با چه نیتی و با چه اراده ای اون کار رو انجام داده. تو ماده 677 کلمه عمداً اومده که خیلی مهمه.

عمداً: سوءنیت عام یعنی چی؟

وقتی میگیم عمداً، یعنی فرد قصد انجام اون کار رو داشته. مثلاً اگه کسی بخواد شیشه ماشین رو بشکنه، پس قصد شکستن شیشه رو داشته. این میشه سوءنیت عام. یعنی اراده کرده که اون فعل مجرمانه (تخریب، اتلاف یا از کار انداختن) رو انجام بده. فرقی هم نمیکنه که بدونه این کار جِرمه یا نه، همین که قصد انجام خود فعل رو داشته باشه کافیه.

آیا قصد اضرار (سوءنیت خاص) هم شرطه؟

اینجا یه بحث حقوقی هست که خیلی جالبه. بعضی ها میگن علاوه بر قصد انجام فعل (سوءنیت عام)، باید قصد ضرر رسوندن (سوءنیت خاص یا قصد اضرار) هم داشته باشه تا جرم تخریب اتفاق بیفته. یعنی فرد عمداً شیشه رو بشکنه و علاوه بر اون، هدفش از این کار فقط و فقط ضرر رسوندن به صاحب مال باشه. اما رویه قضایی و بیشتر حقوق دان ها بر این نظر هستن که نیازی به اثبات قصد اضرار به عنوان یه قصد خاص نیست و همون عمد در فعل (سوءنیت عام) کافیه. البته در نهایت، چه قصد اضرار رو شرط بدونیم چه ندونیم، نتیجه تقریباً یکیه، چون اگه کسی عمداً مال دیگری رو تخریب کنه، معمولاً قصد ضرر رسوندن هم داشته. پس خیالتون راحت، تمرکز بیشتر روی عمد در انجام دادن خود کاره.

تفاوت با تخریب غیر عمدی: سهواً بود، پس جرم کیفری نیست

اگه تخریب، اتلاف یا از کار انداختن اموال غیر عمدی باشه، یعنی فرد قصد انجام اون کار رو نداشته، مثلاً به طور اتفاقی و بدون قصد قبلی یه چیزی رو خراب کرده باشه، دیگه جرم کیفری اتفاق نمی افته و مجازات حبس یا جزای نقدی ماده 677 شامل حالش نمیشه. اما یه نکته خیلی مهم اینجاست: مسئولیت مدنی (یعنی جبران خسارت) همچنان پابرجاست. یعنی حتی اگه جرم کیفری هم اتفاق نیفتاده باشه، کسی که باعث ضرر شده باید خسارت رو جبران کنه.

البته تو یه سری قوانین دیگه، موارد استثنایی برای تخریب غیر عمدی جرم انگاری شده، مثل:

• ماده 45 قانون حفاظت و بهره برداری از جنگل ها و مراتع
• ماده 8 قانون مجازات در صنایع نفت ایران
• قسمت اخیر ماده 543 قانون مجازات اسلامی
• ماده 544 قانون مجازات اسلامی
• ماده 598 قانون مجازات اسلامی

اینا مواردی هستن که با وجود غیرعمدی بودن، قانونگذار به دلیل اهمیت خاصشون، برای اون ها هم مجازات تعیین کرده.

مجازات های مقرر در ماده 677 و اصلاحات جدید: چقدر جریمه میشیم یا حبس می کشیم؟

خب رسیدیم به بخش جذاب ماجرا! حالا که فهمیدیم جرم چیه و ارکانش کدومان، ببینیم اگه این جرم اتفاق بیفته، قانون چه مجازاتی برای فرد خاطی در نظر گرفته. همونطور که تو متن ماده دیدید، مجازات بر اساس میزان خسارتی که وارد شده، فرق می کنه. و مهم تر از اون، یادتون باشه که این ارقام و جزئیات، با آخرین اصلاحیه مورخ ۱۴۰۳/۰۳/۳۰ به روز شده. این تاریخ خیلی مهمه، چون قبل از این اصلاحیه، مبالغ پایین تر بودن و حالا تغییر کردن.

تقسیم بندی مجازات بر اساس میزان خسارت: دو حالت مهم

ماده 677 دو تا حالت اصلی رو برای مجازات در نظر گرفته که ملاکش میزان خسارت وارده است:

1. اگر میزان خسارت 330,000,000 ریال (سیصد و سی میلیون ریال) یا کمتر باشه:

   تو این حالت، مجازات فرد جزای نقدی تا دو برابر معادل خسارت وارده خواهد بود. یعنی اگه مثلاً 100 میلیون ریال خسارت زدید، ممکنه تا 200 میلیون ریال جزای نقدی بپردازید. این مجازات، تو دسته بندی مجازات های درجه 7 قرار می گیره. منظور از جزای نقدی، پرداخت مبلغی پول به دولت هست و نه به شاکی. شاکی برای دریافت خسارت خودش باید از طریق دادخواست حقوقی اقدام کنه.

2. اگر میزان خسارت بیش از 330,000,000 ریال (سیصد و سی میلیون ریال) باشه:

   اگه خسارت وارده از این مبلغ بیشتر بشه، دیگه بحث فقط جزای نقدی نیست و پای حبس از سه ماه تا یک سال و شش ماه به میون میاد. اینجا قاضی با توجه به شرایط پرونده، شخصیت مجرم و میزان خسارت، حبس رو تعیین می کنه. پس حواسمون باشه، اگه خسارت زیاد باشه، دیگه موضوع ساده نیست و مجازات سنگین تر میشه.

تشریح اهمیت اصلاحیه 1403/03/30: عددی که همه چیز را عوض کرد!

قبل از این اصلاحیه، مبلغی که برای تفکیک مجازات حبس و جزای نقدی در نظر گرفته شده بود، 100,000,000 ریال (صد میلیون ریال) بود. یعنی اگه خسارت کمتر از 100 میلیون بود، جزای نقدی بود و اگه