فلسطین؛ پاشنه آشیل هژمونی نظم جهانی آمریکایی/ وقتی کاخ سفید به حیثیتش چوب حراج می زند

رسول سلیمی: جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی رییس جمهور جو بایدن چند روز قبل از حمله حماس به اسراییل، اطمینان داده بود که واشنگتن به طور موثر، تمام درگیری های طولانی مدت غرب آسیا را تحت کنترل قرار داده است. او معتقد بود که واشنگتن اکنون می تواند محور توجه خود را به سمت مهار قدرت چین در شرق آسیا معطوف کند. گزاره نادرستی که حمله حماس به اسراییل و حمله اسراییل به غزه نادرستی معادلات را نشان داد.

ناظران سیاسی معتقدند ایالات متحده در طول چهار ماه گذشته، به طور فزاینده ای در صحنه جهانی منزوی شده است. در ماه اکتبر و دوباره در ماه نوامبر، ایالات متحده قطعنامه های شورای امنیت سازمان ملل را وتو کرد تا از آتش بس فوری در غزه جلوگیری کند. سپس، در 12 دسامبر، جلسه ویژه مجمع عمومی سازمان ملل متحد که در آن هیچ کشوری حق وتو نداشت، با رای 153 به 10 و 23 ممتنع به قطعنامه آتش بس رای مثبت داد. کسانی که از این قطعنامه حمایت کردند شامل گروه کشورهای بریکس (برزیل، روسیه، هند، چین و افریقای جنوبی)، تقریباً تمام کشورهای دیگر جنوب و برخی از کشورهای اروپای غربی از جمله فرانسه و اسپانیا بودند. تنها کشورهایی که به ایالات متحده و اسراییل در رای دادن علیه آن پیوستند، اتریش، چک، گواتمالا، لیبریا، پاراگویه، پاپوا گینه نو و کشورهای کوچک میکرونزی و نایورو بودند که نشانه های عدم همسویی کشورها با سیاست های امریکا بسیار مشهود شد.

انزوای ایالات متحده در صحنه جهانی

یکی دیگر از نشانه های تضعیف قدرت امریکا در اواخر ماه دسامبر آشکار شد. آنجا که افریقای جنوبی یک پرونده مستند علیه اسراییل را به دیوان بین المللی دادگستری سازمان ملل متحد ارایه کرد و ادعا کرد که اسراییل مرتکب نسل کشی در غزه شده است و احتمالاً به این کار ادامه خواهد داد مگر اینکه دیوان بین المللی دادگستری دستور دهد که از مجموعه ای از «اقدامات موقت» سخت گیرانه پیروی کند. آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه بایدن، باعجله این شکایت را “بی ارزش” خواند. در 26 ژانویه، قاضی ژوان دونوگویه، رییس دیوان بین المللی دادگستری، حکم دادگاه را صادر کرد: «این “قابل قبول” بود که نتیجه بگیریم برخی از اقدامات اسراییل در غزه از هفتم اکتبر می تواند نسل کشی باشد و بنابراین اسراییل باید از شش مورد از نه اقدام موقتی که افریقای جنوبی درخواست کرده بود، پیروی کند.» واشنگتن هیچ اظهارنظری در مورد این حکم نکرد و هیچ اقدامی برای مشروط کردن کمک های نظامی و سیاسی که همچنان به اسراییل انجام نداد. این در حالی بود که مردم غزه تحت حمله بی امان اسراییل قرار دارند، همدلی و حمایت اکثریت قریب به اتفاق مردم جهان را به دست آورده اند و در طول چند ماه گذشته، به طور فزاینده ای روشن شده است که روابط نزدیکی که بایدن با اسراییل حفظ کرده است، به شدت به جایگاه جهانی ایالات متحده آسیب رسانده است.

کنترل اسراییل برای جلوگیری از گسترش جنگ

اما در همان روزهای نخست جنگ غزه اولین نشانه های گسترده تر شدن جنگ به سرعت ظهور کرد. حوادث هفتم اکتبر ضربه محکمی به امنیت ملی اسراییل وارد کرد. همان طور که یوری بار جوزف، مورخ اسراییلی معتقد است، از اوایل دهه 1950، اسراییل امنیت خود را بر سه پیش فرض استوار کرده بود: «حفظ یک بازدارنده موثر، اطمینان از اینکه این بازدارنده از طریق اطلاعات هوشمندانه و حفظ یک “لبه کیفی نظامی” قوی تنظیم شده است، و مهم تر از همه، اطمینان کامل که اگر اسراییل باید به جنگ برود، می تواند ضربه سریع و قاطع به دشمن وارد کند.» او نتیجه گرفت که اسراییل از هفتم اکتبر در هر سه مورد شکست خورده است. در واقع، تشکیلات امنیتی اسراییل با پیروی از نتانیاهو که مدت ها به آنها اطمینان داده بود که با موفقیت غزه را آرام کرده است، قصد داشتند به لبنان حمله کنند. این در حالی بود که دولت بایدن شروع به ارسال سلاح و مهمات امریکایی به اسراییل کرد و با استقرار دو ناو هواپیمابر در منطقه به اسراییل اطمینان داد که محافظت از آنها را در اولویت قرار داده است. اما امریکا هم زمان تلاش می کرد تا از ورود اسراییل به جنگ با لبنان جلوگیری کند.

ضعف قدرت رهبری جهانی امریکا در مواجه با حوثی ها

در همین حال درگیری در دریای سرخ، امریکا را وارد چالش دیگری کرد. در اواخر ماه نوامبر، حوثی های یمن کمپینی را در انتهای جنوبی دریای سرخ برای جلوگیری از کشتیرانی مرتبط با اسراییل آغاز کردند و اعلام کردند تا زمانی که اسراییل با آتش بس در غزه موافقت نکرده به حملات ادامه خواهند داد. حوثی ها که روی بخشی از پرچم آنها نوشته شده است: «مرگ بر امریکا، مرگ بر اسراییل، نفرین بر یهودیان.» تهدید به افزایش اختلال در تجارت بین المللی کردند در نتیجه لوید استین، وزیر دفاع ایالات متحده، از تشکیل یک ایتلاف دریایی به رهبری ایالات متحده در دریای سرخ به نام عملیات نگهبان رفاه (OPG) خبر داد؛ اما در کمال ناباوری تنها تعداد انگشت شماری از کشورها به آن پیوستند. این در حالی است که حوثی ها تاکنون متوقف نشده اند. در عوض، پس از آغاز حملات OPG، حوثی ها اعلام کردند که به کشتیرانی تجاری مرتبط با منافع امریکا و بریتانیا و همچنین منافع اسراییل حمله خواهند کرد. دشواری واشنگتن در تشکیل یک ایتلاف گسترده بین المللی برای مبارزه با حوثی ها نشان دهنده ازدست دادن آشکار قدرت جهانی امریکا بود.

تغییر معادلات امریکا در غرب آسیا

بحران غزه در آستانه سه تغییر عمده در توازن غرب آسیا رخ داد. اولین تغییر در روابط ایران و عربستان رخ داد. چین از موفقیت تلاش خود برای بهبود منازعه بین عربستان سعودی و ایران پرده برداشت. دومین تغییر در جنگ اوکراین بود و در طول ماه های تابستان، شکست ضد حمله اوکراین تحت حمایت ایالات متحده علیه روسیه آشکار شد. در سومین تغییر روسیه توانست هم زمان با تحریم های امریکا علیه این کشور، و در اواخر ماه اوت، نشست بریکس را در افریقای جنوبی و با دستور کارپذیرش شش عضو جدید، از جمله چهار کشور قدرتمند اقتصادی در غرب آسیا به پیش ببرد. آشتی عربستان سعودی و ایران با کمک پکن، سیاست کل منطقه خلیج فارس و غرب آسیا را تغییر داد و به نوعی اقدام هفتم اکتبر را برای رهبران حماس امکان پذیرتر کرد. این آشتی چین را به عنوان یک قدرت بانفوذ عمده در غرب آسیا پس از غیبت بیش از پانصدساله مطرح کرد. چه آنکه از زمان انقلاب 57 در ایران، ریاض همواره به عنوان یک نقطه کلیدی از کمپین واشنگتن برای مهار ایران عمل کرده بود؛ اما آشتی چین این تصویر را تغییر داد.

بحران فلسطین برهم زننده نظم جهانی امریکا

بحران غزه، نه تنها غرب آسیا و جهان را در استانه یک جنگ بزرگ قرارداده؛ بلکه پیامدهای آن توانسته نظم جهانی امریکا را که از سال 1945 آن را طراحی کرد و از زمان فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال 1991، به عنوان کشور هژمون در جهان عمل کرده بود را تحت تاثیر قرار دهد. ازاین رو پیگیری راه حل دو کشوری و اصرار امریکا برای تحمیل این خواسته به اسراییل را باید در جهت حل گره منازعه فلسطینی ارزیابی کرد که به پاشنه آشیل نظم جهانی امریکایی ضربه زده و جهان را در آستانه جنگی بزرگ تر قرار داده است.

311213