جشنواره ها، آداب و رسوم و فرهنگ مردم شیراز

اگه دنبال شهری می گردید که فرهنگش مثل عطر بهارنارنج، شیرین و موندگاره و آداب و رسومش پر از قصه و رنگه، باید بگم شیراز همونجاست. این شهرِ شعر و ادب، با جشنواره ها و آیین های سنتی اش، حسابی دل آدم رو می بره و یه عالمه جذابیت پنهان داره که کشف کردنش تجربه خاصی بهتون می ده.

شیراز، شهری که همیشه اسمش با شعر و ادب گره خورده، یه جای خاص تو دل ایرانه. اینجا نه فقط به خاطر باغ های سرسبز و عمارت های تاریخی اش، که به خاطر مردمِ خونگرم و مهمان نوازش هم معروفه. راستش رو بخواید، فرهنگ شیراز یه جورایی مثل یه قالیچه پر نقش و نگاره که هر گوشه اش یه داستان و یه رسم و آیین قدیمی داره. از اون لهجه شیرین و بامزه شون بگیر تا غذاهای رنگارنگ و جشن های هیجان انگیز، همه چی اینجا یه جور دیگه است.

شاید بپرسید خب این فرهنگ دقیقا چیه و چه چیزی شیراز رو انقدر خاص می کنه؟ باید بگم فرهنگ شیراز یه تلفیق عجیبی از تاریخ باستانی، ادبیات غنی و طبیعت سرسبزه که توی رفتار و زندگی روزمره مردمش هم حسابی خودش رو نشون می ده. اینجا مردم زندگی رو آسون می گیرن، به همدیگه اهمیت می دن و هر فرصتی رو برای شادی و دورهمی غنیمت می شمارن. واسه همینه که شیراز رو شهر عشق و صفا می دونن و هر کی یه بار پاش به اینجا برسه، محاله بتونه از خیر دوباره دیدنش بگذره. با ما همراه باشید تا گشتی تو دل این فرهنگ دوست داشتنی بزنیم و از زیر و بمش سر دربیاریم.

شیراز، قلب تپنده فرهنگ و تمدن ایرانی

شیراز فقط یه شهره تو نقشه ایران نیست؛ اینجا یه جورایی قلب تاریخ و تمدن ایرانه. از همون قدیم ندیم ها، شیراز یه جایگاه خاصی داشته و از دورانی که بهش تیراسیس می گفتن، تا همین امروز که شیرازه، همیشه مهد فرهنگ و هنر بوده. کافیه یه نگاهی به تخت جمشید بندازید یا یه سر به حافظیه و سعدیه بزنید تا بفهمید این شهر چقدر بزرگان ادبی و هنری به خودش دیده.

هویت شیرازی: جایی که تاریخ، شعر و طبیعت با هم می رقصند

اگه بخوایم هویت شیرازی رو توی چند کلمه خلاصه کنیم، می تونیم بگیم تلفیقی از تاریخ، شعر و طبیعته. تاریخ شیراز به دوران هخامنشیان برمی گرده، زمانی که تخت جمشید پایتخت ایران بود و این شهر نقش مهمی تو اون دوران ایفا می کرد. اما این فقط تاریخ نیست که شیراز رو خاص می کنه، شعر و ادب هم مثل خون تو رگ های این شهر جریان داره. حافظ و سعدی، دو ستاره درخشان ادبیات فارسی، اینجا زندگی کردن و نفس کشیدن و شعرهاشون هنوز هم تو کوچه پس کوچه های شیراز زمزمه می شه.

طبیعت هم که پای ثابت زیبایی های شیرازه. فکرشو بکنید، تو فصل بهار، وقتی درختای نارنج شکوفه می دن، عطرشون کل شهر رو برمی داره. این عطر بهارنارنج فقط یه بوی خوش نیست، یه جورایی نماد زندگی، تازگی و امید تو فرهنگ شیرازی هاست. این سه عنصر – تاریخ، شعر و طبیعت – با هم ترکیب شدن و یه هویت فرهنگی بی نظیر برای شیراز ساختن که تو هیچ کجای دنیا پیدا نمی شه.

مهمان نوازی شیرازی: از اونایی که دلت رو می بره

راستش رو بخواید، اگه یه چیزی باشه که شیرازی ها بهش معروف باشن، مهمان نوازی و خونگرمی شونه. اینجا کافیه یه لبخند بزنید و یه سلام بدید، می بینید که چطور با روی باز و یه عالمه لطف ازتون استقبال می کنن. شیرازی ها اصلاً مهمان دوست بودن رو جزئی از ذات و شخصیت خودشون می دونن. فرقی نمی کنه که از کجا اومدید یا چقدر تو شهرشون می مونید، اونا همیشه سعی می کنن بهترین رو برای مهموناشون فراهم کنن.

وقتی قدم تو خونه یه شیرازی می ذارید، انقدر باهاتون گرم و صمیمی رفتار می کنن که احساس می کنید سال هاست همدیگه رو می شناسید. از یه لیوان شربت بهارنارنج خنک تو تابستون گرفته تا یه سفره رنگارنگ پر از غذاهای محلی، اونا همیشه آماده پذیرایی هستن. این مهمان نوازی فقط یه رسم و رسوم نیست، یه روح جاری تو رگ های شهر شیرازه که هر کسی رو مجذوب خودش می کنه و خاطره ای شیرین از این شهر تو ذهن آدم می کاره.

لهجه شیرازی: شیرین تر از غزل حافظ

اگه از هر کسی که به شیراز سفر کرده بپرسید، حتماً یکی از چیزهایی که از این شهر تو ذهنش مونده، لهجه شیرین و بامزه شیرازی هاست. یه جورایی شنیدن این لهجه آدم رو یاد شعر و غزل های حافظ می ندازه؛ پر از لطافت، نکته سنجی و یه عالمه کنایه و استعاره های قشنگ که تو کمتر لهجه ای پیدا می شه.

چیه این لهجه شیرازی که همه عاشقشن؟

لهجه شیرازی یه عالمه خصوصیت خاص داره که از بقیه لهجه ها جداش می کنه. مثلاً یکی از این ویژگی ها اضافه کردن پسوند و به آخر بعضی اسم هاست که اونو معرفه می کنه. یعنی اگه شیرازی ها بگن کتابو، منظورشون همون کتابیه که هم گوینده و هم شنونده می دونن چیه. این مثل the تو انگلیسی یا الـ تو عربیه. یا مثلاً به جای دختر می گن دخترو.

علاوه بر این، شیرازی ها بعضی از کلمات رو یه جور خاصی تلفظ می کنن. مثلاً به آب می گن او، به لب می گن لو و به ببین هم می گن سیکو (که البته تو بعضی محله های قدیمی تر مثل پودنک ممکنه هکو یا تو قصردشت نیگا هم بشنوید). این تغییرات تو تلفظ، لهجه شیرازی رو حسابی بامزه و دوست داشتنی کرده.

لهجه شیرازی از دیروز تا امروز

این لهجه شیرین، یه تاریخچه طولانی هم داره. از دوران آل بویه تا قاجار، شیراز یه لهجه واحد داشته که الان بهش می گن شیرازی اصیل. اما با گذر زمان و مهاجرت هایی که اتفاق افتاده، این لهجه هم تغییر کرده و شاخه های مختلفی پیدا کرده. مثلاً الان علاوه بر شیرازی میانه که رایج تره، شیرازی پودنکی و شیرازی قصردشتی هم داریم که هر کدوم واژه ها و تلفظ های خاص خودشون رو دارن.

جالبه که لهجه پودنکی خیلی غلیظ تره و پر از کلمات قدیمی شیرازیه، در حالی که لهجه قصردشتی یه کم جدیدتره و واژه های نوظهوری هم توش پیدا می شه. اما با همه این تغییرات، این لهجه اصالت خودش رو حفظ کرده و هنوز هم می تونید شیرینی و لطافت رو تو حرف زدن شیرازی ها پیدا کنید.

رد پای بزرگان شعر و ادب تو لهجه شیرازی

اینکه می گیم لهجه شیرازی مثل غزل حافظه، بیراه نیست. بزرگان ادب و فلسفه مثل حافظ، سعدی و حتی ملاصدرا هم رو این لهجه تأثیر گذاشتن. مثلاً اصطلاح قربان وجودت که هنوز هم تو شیراز خیلی رایجه، ریشه تو فلسفه ملاصدرا داره و نشون می ده چطور فرهنگ و زبان مردم این شهر با اندیشه های این بزرگان در هم آمیخته.

شاید باور نکنید، ولی خیلی از کنایه ها، ضرب المثل ها و اصطلاحات خاص شیرازی، یه جورایی برگرفته از شعر و ادبیات کلاسیک فارسیه که تو دهان مردم چرخیده و به بخشی از هویتشون تبدیل شده. همین باعث می شه وقتی یه شیرازی صحبت می کنه، حس کنید دارید یه تیکه از تاریخ و فرهنگ ایران رو از نزدیک می شنوید.

گویش شیرازی در گذر زمان: حفظ اصالت در مواجهه با تغییرات

البته که زبان رسمی کشور و زندگی مدرن روی لهجه شیرازی هم تأثیر گذاشته و ممکنه نسل های جدیدتر بعضی از اصطلاحات قدیمی رو کمتر استفاده کنن. اما نکته مهم اینه که شیرازی ها هنوز هم به لهجه و گویش خودشون افتخار می کنن و سعی دارن این گنجینه زبانی رو زنده نگه دارن.

این گویش فقط یه راه برای حرف زدن نیست، یه بخش مهم از هویت فرهنگی شیرازه. یه جوری که وقتی یه شیرازی با لهجه شیرین خودش صحبت می کنه، یه حس صمیمیت و آشنایی به آدم دست می ده که تو کمتر جایی پیدا می شه. این یعنی اصالت این لهجه، با همه تغییراتی که تو زمانه اتفاق افتاده، همچنان پابرجاست و خودش رو به نسل های بعد هم منتقل می کنه.

لباس های محلی شیراز: نقشی از اصالت و زیبایی

لباس های محلی هر منطقه، مثل یه کتاب مصوره که تاریخ، فرهنگ و هنر اون سرزمین رو نشون می ده. شیراز هم از این قاعده مستثنی نیست و لباس های محلی اش، به خصوص بین عشایر و روستاییان، هنوز هم با رنگ های شاد و طرح های چشم نواز خودشون رو به رخ می کشن.

پوشش زنان: از کینگ تا چارقد رنگی رنگی

اگه بخوایم لباس سنتی زن های شیرازی رو بشناسیم، باید به چندتا جزء اصلی اشاره کنیم که هر کدوم زیبایی و کاربرد خاص خودشون رو دارن:

• کینگ (پیراهن بلند): یه پیراهن بلند که از شونه تا قوزک پا می رسه و آستین های بلندی داره. طراحیش جوریه که هم قشنگه و هم حرکت توش راحته.
• تنبان تورکی (دامن چین دار): یه دامن بلند و پرچین که معمولاً از پارچه های سبک دوخته می شه و وقتی حرکت می کنید، یه فرم خاص و زیبایی به خودش می گیره.
• چارقد (روسری حریر): یه روسری بزرگ و نازک که اغلب از جنس حریره و برای زیباتر شدن، با مهره و ملیله تزئینش می کنن.
• آرخالق (بالاپوش): این یکی هم بین زن ها و هم بین مردا رایجه. یه بالاپوشه که چاک هایی تو دو طرفش داره تا راه رفتن رو راحت تر کنه.
• دستمال (یاغلوق): یه پارچه تزئینی که روی چارقد می بندن و به پیشونی گره می خوره.

این لباس ها با هم یه ترکیب فوق العاده می سازن که نه فقط یه پوششه، بلکه یه اثر هنریه که داستان های فرهنگ شیراز رو روایت می کنه.

پوشش مردان: سادگی و وقار

لباس مردای شیرازی معمولاً ساده تر از زنانه، اما خب بازم اصالت خودش رو حفظ کرده. چندتا جزء مهم تو پوشش مردونه رو ببینیم:

• کلاه دو گوشی (عشایری): این کلاه مخصوص عشایره و از کرک بز درست می شه. وزنش جوریه که تو باد مقاومه و از سر نمی افته.
• آرخالق مردانه: همون بالاپوشی که بالاتر اشاره کردیم، ولی مدل مردونه اش معمولاً جلو بازه و با شال کمر بسته می شه.
• شال کمر: یه پارچه ضخیم و بلند (حدود 5 تا 6 متر) که دور کمر می پیچن. این شال علاوه بر حفظ تعادل بدن، یه جورایی حکم جیب رو هم داره!
• چقه (نیم تنه پشمی): این نیم تنه رو معمولاً تو مراسم رسمی یا چوب بازی می پوشن و روش یه زنهاره می بندن.

رخت گشاد: لباس خاص جنوب فارس

تو جنوب فارس، یه لباس محلی خاص دیگه هم هست به اسم رخت گشاد. این لباس شامل یه پیراهن بلند و یه دامن گشاده که با هنر خوس بافی تزئینش می کنن. خوس بافی یعنی با نخ های نقره ای یا طلایی روی پارچه طرح می زنن. این لباس رو همراه با زینت آلاتی مثل ماهک (یه آویز پیشونی) و پتری (یه حلقه ی بینی) می پوشن که حسابی جذابیتش رو بیشتر می کنه. دیدن این لباس ها آدم رو می بره به دل تاریخ و زیبایی های سنتی ایران.

جشن ها و جشنواره های شیراز: قصه هزار و یک شب شادی

شیراز فقط به خاطر باغ های ارم و حافظیه اش معروف نیست، این شهر یه عالمه جشن و جشنواره داره که هر کدوم یه قصه و یه حال و هوای خاص دارن. از نوروز باستانی گرفته تا مراسم های مذهبی، همه چی تو شیراز با شور و شوق و آداب خاص خودش برگزار می شه.

نوروز شیرازی: بوی عید و بهارنارنج

نوروز تو شیراز فقط شروع یه سال جدید نیست، یه جشنیه که ریشه هاش تو دل فرهنگ غنی اینجاست و با کلی آیین قشنگ همراهه. اصلاً از چند هفته قبل از عید، بوی نوروز تو هوا می پیچه و مردم آماده می شن برای یه شروع تازه.

پیشواز بهار: از خونه تکونی تا سبزه عید

شیرازی ها از نیمه اسفند حال و هوای عید رو تو خونشون حس می کنن. خونه تکونی که پای ثابت همه عیداست، اینجا با وسواس و دقت خاصی انجام می شه. مردم معتقدن باید سال جدید رو با یه محیط تمیز و پر انرژی شروع کنن.
بعدش نوبت به کاشتن سبزه می رسه. هر خانواده ای به تعداد اعضاش گندم یا جو می کاره و باور دارن که اگه سبزه ها خوب رشد کنن، سال پربرکتی در پیش دارن.
خرید نوروزی هم که جای خودش رو داره. بازار وکیل و سرای مشیر حسابی شلوغ می شه و مردم برای خرید لباس نو، آجیل، شیرینی های محلی مثل مسقطی و کلوچه شیرازی و هر چی که برای سفره هفت سین لازمه، راهی بازار می شن.

تحویل سال: کنار سفره هفت سین و شاهچراغ

لحظه تحویل سال، بیشتر خانواده های شیرازی دور سفره هفت سین جمع می شن. سفره ای که کنار سین های معروف، حتماً آینه، قرآن و شمع هم داره. بعضی خانواده ها هم یه رسم جالب دیگه دارن و علاوه بر هفت سین، هفت میم هم سر سفره می ذارن: ماهی، مرغ، مسقطی، مویز، ماست، مدنی (لیموشیرین) و میگو.

یه سنت قشنگ دیگه هم زیارت حرم شاهچراغ (ع) تو شب تحویل ساله. خیلی از شیرازی ها می رن اونجا، شمع روشن می کنن و دعا می خونن چون باور دارن شروع سال تو حرم شاهچراغ، کلی برکت و خوشبختی میاره.

روزهای عید: دیدوبازدید و فال حافظ

نوروز شیرازی بدون دیدوبازدید از اقوام و آشناها که ناقصه! شیرازی ها معتقدن اولین دیدار نوروزی رو باید با بزرگترای فامیل شروع کنن تا برکت و محبت تو زندگیشون جاری بشه. عیدی دادن بزرگترا به بچه ها و جوونا هم که یه رسم شیرین و قدیمی یه.

تفأل به حافظ هم از اون رسوم قشنگ نوروزیه. شیرازی ها دیوان حافظ رو باز می کنن و از شعرهاش برای سال جدیدشون راهنمایی می گیرن. باغ های ارم، نارنجستان قوام و دلگشا هم تو این ایام پر از گردشگر و خانواده هایی می شه که اومدن تا از هوای خوب بهاری و شکوفه های نارنج لذت ببرن.

سیزده بدر: خداحافظی با بهار تو دل طبیعت

روز دوازدهم فروردین که می شه، شیرازی ها خودشون رو آماده می کنن برای سیزده بدر. صبح سیزدهم، همه با خانواده و دوستاشون راهی طبیعت می شن. باغ های سرسبز قصرالدشت، دشت ارژن، بند امیر، دریاچه مهارلو و دشت های اطراف شیراز پر می شه از بوی شادی و خنده.

یکی از غذاهای محبوب این روز باقلاپلو با دوغ محلیه که کنار سبزی تازه و نون خانگی حسابی می چسبه. عصر هم کاهو و سرکه از خوراکی های رایجه. دخترای دم بخت هم سبزه های نوروزی رو گره می زنن و شعرهای خاصی می خونن که بختشون باز بشه. آخر روز هم سبزه ها رو به آب روان می سپرن تا برکت و خوش یمنی بیاره.

چهارشنبه سوری: شور آتش و آرزوهای قشنگ

چهارشنبه سوری تو شیراز یه جور دیگه برگزار می شه، ترکیبی از شادی، آیین های مذهبی و باورهای قدیمی. مردم تو این شب آتش روشن می کنن و از روش می پرن و می گن: زردی من از تو، سرخی تو از من تا بدی ها و مریضی ها ازشون دور بشه.

زیارت حرم شاهچراغ (ع) تو این شب برای دخترای دم بخت که می خوان بختشون باز شه یا کسایی که حاجت دارن، خیلی مهمه. فال گوش ایستادن هم یه رسم قدیمیه که زن ها با نیت خاصی تو یه گوشه کوچه وامی ایستن و از حرفای رهگذرا برای آینده شون نشونه می گیرن.

آش ابودردا هم برای شفای مریض ها پخته می شه و آجیل چهارشنبه سوری هم که سر جای خودشه. یه آیین خاص دیگه هم تو شیراز هست، آب تنی تو حوض ماهی سعدیه برای دفع بلا و بخت گشایی. دود کردن اسپند و کندر هم برای پاک کردن فضا از بدی ها انجام می شه.

آب تنی در حوض ماهی سعدیه در چهارشنبه سوری برای بخت گشایی و شفای بیماران، از آیین های قدیمی و خاص مردم شیراز است که هنوز هم بسیاری به آن باور دارند.

شب یلدا: بلندترین شب با طعم مهربونی

شب یلدا، بلندترین شب سال، تو شیراز یه جور خاصی جشن گرفته می شه. این شب فرصتیه برای شیرازی ها که دور هم جمع بشن و سنت های دیرینه شون رو زنده نگه دارن.

سفره شب یلدا: رنگارنگ و پر از قصه

شیرازی ها شب یلدا رو با یه سفره رنگین و پر از خوراکی های سنتی شروع می کنن. تو این سفره:

• آجیل شیرین: کشمش، نخودچی، توت خشک، انجیر، مویز، گردو و بادام که حسابی خوشمزه ان.
• میوه های زمستونی: هندوانه و انار که جایگاه ویژه ای دارن. هندوانه برای کسایی که طبع گرم دارن، کمک می کنه تا طبعشون متعادل بشه.
• شمع و گل: برای زیباتر شدن سفره و یه فضای دلنشین.
• دیوان حافظ: که پای ثابت سفره یلداست و برای فال گرفتن استفاده می شه.
• رنگینک و هویج پلو: که از غذاها و دسرهای محبوب شیرازی تو این شبن.

فال حافظ و شعرخوانی، فال کلوک

بعد از اینکه دور سفره جمع شدن، فال حافظ می گیرن. هر کدوم از اعضای خانواده نیت می کنن و یه نفر شعر حافظ می خونه.
یه رسم خاص دیگه هم تو شیراز، فال کلوکه. کلوک یه کوزه است که پر از شیره، رب انار یا ترشیه. هر کدوم از خانم ها یه نشونه (مثل انگشتر یا دکمه) توش می ندازن. بعد یه دختر کوچولو دستش رو تو کوزه می کنه و یه نشونه رو بیرون میاره. با ترانه های محلی یا شعر حافظ، برای صاحب اون نشونه فال می گیرن. این فال حسابی مجلس رو گرم می کنه و خنده رو رو لب همه میاره.

شب زنده داری و مشاعره

شب یلدا تو شیراز یعنی شب زنده داری و دور هم بودن. خانواده ها کنار هم می شینن، خاطره گویی می کنن، شوخی می کنن و مشاعره که حسابی اینجا رایجه، برگزار می شه. این شب نشینی های گرم و صمیمی، یکی از قشنگ ترین بخش های یلدا تو شیرازه.

عروسی بهارنارنج: جشنی برای درختان دوست داشتنی

شاید براتون عجیب باشه، ولی تو شیراز برای درخت بهارنارنج هم عروسی می گیرن! این یه سنت باستانی و خیلی جالبه که هنوزم تو بعضی مناطق شیراز برگزار می شه. این مراسم، نمادی از مهربونی، ارتباط آدم ها با طبیعت و احترام به درخته. درخت بهارنارنج که خودش یه جورایی نماد شیرازه، مخصوصاً وقتی شکوفه می ده و عطرش همه جا رو برمی داره، تو زندگی مردم شیراز جایگاه ویژه ای داره.

داستان عروسی درخت نارنج

ریشه این جشن تو یه داستان قدیمیه. می گن یه زنی می خواسته درخت نارنجی رو که اون سال کم بار بوده و میوه خوبی نداده، قطع کنه. همسایه ها میان و وساطت می کنن و زن رو از این کار منصرف می کنن. به جای قطع کردن درخت، برای اون درخت یه مراسم عروسی می گیرن! این مراسم نه تنها یه جشن نمادینه، بلکه به همه یادآوری می کنه که باید به طبیعت احترام گذاشت و تو روزای سخت مراقبش بود.

آداب و رسوم این مراسم

تو این مراسم، مردم محله دور هم جمع می شن و با شادی و پایکوبی جشن رو برگزار می کنن. درخت بهارنارنج رو با یه تور سفید رنگ تزئین می کنن و براش یه مراسمی شبیه عروسی آدم ها می گیرن. با خوندن اشعار محلی و پاشیدن شکرپنیر رو درخت، همه می رقصن و شادی می کنن. هدف این جشن، اینه که از درخت بخوان تا تو سال های بعد میوه بیشتری بده و پربارتر بشه. یه جورایی با این کارا از طبیعت تشکر می کنن و براش آرزوی برکت می کنن.

حوض ماهی سعدی: جایی که آرزوها به حقیقت می پیوندن

حوض ماهی آرامگاه سعدی، فقط یه حوض معمولی نیست؛ اینجا یه مکان مقدسه که از دوران ایران باستان وجود داشته و مردم شیراز باورهای زیادی راجع بهش دارن. می گن تو چهلمین روز بعد از نوروز، یه ماهی قرمز با یه حلقه طلایی تو بینیش از آب این حوض می پره بیرون!

برای گرامیداشت این اتفاق، مردم آش نذری می پختن و جشن می گرفتن. قبلاً هیچ کس حق نداشت ماهی های این حوض رو صید کنه و هنوزم مردم به این آب باور دارن و برای برآورده شدن آرزوهاشون توش سکه می ندازن. بعضی ها هم معتقدن صاحب این آب حضرت امام حسن (ع) بوده و استفاده از آبش برای بخت گشایی و دفع سحر و جادو خیلی مؤثره. یه جورایی این حوض، نماد امید و آرزو تو دل شیرازی هاست.

جشنواره چلمو: چهلمین روز بهار، جشنی قدیمی

جشنواره چلمو یا چهلم نوروز، یه جشن خیلی قدیمی از ایران باستانه که هنوزم تو بعضی مناطق مرکزی ایران، به خصوص شیراز، برگزار می شه. این جشن تو دهم اردیبهشت، که بهش آبان روز هم می گن، برگزار می شه و هدفش دور هم جمع شدن، دید و بازدید و شاد بودنه. جالبه بدونید عدد چهل تو زرتشتی ها خیلی مقدسه و باور دارن اهورامزدا آسمون رو تو چهل روز آفریده.

آداب این جشن هم خیلی جالبه. قبلاً زن ها و مردها تو ساعت های جداگونه تو چشمه سعدی آب تنی می کردن. صبح چهلم، شیرازی ها یه کوزه کوچیک به اسم دوره رو زیر یه درخت سبز می ذاشتن و هر کی هر نیتی داشت، یه وسیله کوچیک مثل انگشتر یا دکمه توش می انداخت. غروب که می شد، همه دور هم می نشستن و یه دختر کوچولو یکی از اشیا رو از تو کوزه درمی آورد و با یه شعر، نیت صاحبش رو می گفت. تو غروب چهلم نوروز که بهش تنگ شوم می گفتن، اسپند و کندر هم دود می کردن. امروز، آداب باقی مونده از این جشن شامل پختن آش شیر و رفتن به دل طبیعته.

جشنواره هنر شیراز: یه خاطره خاص از هنر معاصر ایران

جشنواره هنر شیراز یکی از اون رویدادای برجسته و تاریخی کشورمون بود که هر سال تو شهریورماه، تو شیراز و حتی تخت جمشید برگزار می شد. این جشنواره از سال ۱۳۴۶ شروع شد و تا سال ۱۳۵۶ ادامه داشت. یه جورایی تلفیقی از هنر نمایشی و موسیقی بود و بخش های مختلفی داشت که خیلی ها رو جذب می کرد. این جشنواره در زمان خودش یه اتفاق بزرگ تو هنر معاصر ایران بود و جنبه های بین المللی هم داشت، ولی متأسفانه بعد از انقلاب دیگه برگزار نشد. اما هنوزم تو خاطره هنردوستان ایران جایگاه خاصی داره.

جشنواره ملی زیبایی اسب اصیل دره شوری: اسب های نجیب فارس

اگه عاشق اسب و سوارکاری هستید، جشنواره ملی زیبایی اسب اصیل دره شوری رو نباید از دست بدید. این جشنواره با هدف حمایت از تولیدکننده ها و پرورش دهنده های اسب دره شوری و توسعه ورزش سوارکاری برگزار می شه. استان فارس مهد پرورش نژادهای مختلف اسبه، و اسب دره شوری هم یکی از بهترین نژادهای اسب ایرانیه که تو این منطقه پرورش پیدا می کنه. تو این جشنواره، زیباترین و قدرتمندترین اسب ها به نمایش گذاشته می شن و داورها هم بهترین ها رو انتخاب می کنن و بهشون جایزه می دن.

جشنواره آیین ها و مراسم سنتی شیراز: زنده نگه داشتن یاد گذشته

جشنواره آیین ها و مراسم سنتی شیراز، یکی دیگه از جذاب ترین رویدادهاییه که هر سال تو محوطه ارگ کریمخان زند برگزار می شه. هدف این جشنواره اینه که فرهنگ و آداب و رسوم سنتی شیراز رو زنده نگه داره و به نسل های جدید منتقل کنه.

تو این مراسم، کلی برنامه جذاب هست؛ از سرودخوانی قوم لر گرفته تا چاووش خوانی و اجرای بازی های محلی مثل کلاه کنی و شمشیربازی. پخت انواع نون های محلی، غذاهای سنتی و حلواهای مختلف هم که پای ثابته. نمایش صنایع دستی و حتی خودروهای قدیمی هم بخش های دیگه این جشنواره ان. این جشنواره حسابی بین شیرازی ها و گردشگرا پرطرفداره و می تونه یه تجربه فراموش نشدنی براتون باشه.

آداب و رسوم عروسی: از خواستگاری تا بله برون شیرازی

مراسم عروسی تو شیراز، فقط یه جشن ساده نیست؛ یه عالمه سنت قدیمی و آیین خاص داره که ریشه هاش تو دل فرهنگ اینجاست و هر کدومش یه داستان زیبا پشت خودش داره. اگه دوست دارید با این سنت های شیرین آشنا بشید، بیایید با هم یه سفر به دنیای پر از رنگ و بوی عروسی های شیرازی بکنیم.

دلالگی و بله برون: شروعی عاشقانه به سبک شیرازی

اولین قدم تو مسیر ازدواج، دلالگی یا همون خواستگاریه. اما تو شیراز یه کم فرق داره. قبل از اینکه خواستگاری رسمی بشه، یه مراسم زنانه برگزار می شه. اگه خانم ها به توافق رسیدن، بعدش نوبت به مراسم اصلی می رسه که با حضور مردای خانواده برگزار می شه.

مادر و خواهر داماد اول می رن حرفای مقدماتی رو می زنن. اگه خانواده عروس موافق باشن، با شربت گوارا از مهمونا پذیرایی می کنن. اما اگه خدای نکرده مخالف باشن، به جای شربت، یه استکان چای تلخ جلو مادر داماد می ذارن.
بعد از جواب مثبت، مراسم بله برون برگزار می شه. تو این مراسم، بزرگترای دو خانواده درباره مهریه، شیربها و زمان عروسی صحبت می کنن و همه توافقات رو روی یه کاغذ مخصوص (رقعه) می نویسن که همه چی مکتوب و مشخص باشه. این دقت و توجه به جزئیات، نشون دهنده اهمیت این مراسم تو فرهنگ شیرازه.

رسوم قبل از عروسی: دست بوسون و رخت برون

بعد از بله برون، یه سری آداب دیگه هم هست که قبل از عروسی انجام می شه:

• دست بوسون مادرزن: روز بعد از عقد، داماد همراه با چند نفر از نزدیکانش می ره خونه مادرزنش و دستش رو می بوسه. مادرزن هم با بوسیدن روی داماد، یه هدیه بهش می ده. این کار نماد احترام داماد به خانواده عروسه.
• تهیه جهیزیه: تو شیراز، مثل خیلی جاهای دیگه، خانواده عروس مسئول تهیه جهیزیه است. جالبه که گاهی جهیزیه رو بین بله برون و عقد می خرن و اگه خونه عروس و داماد آماده باشه، همون موقع می برن تا بعد از عروسی مستقیم برن خونه خودشون.
• رخت برون: چند روز قبل از عروسی، خانواده داماد پارچه های مرغوب برای عروس می خرن و می فرستن خونه عروس. اعضای فامیل عروس هم با شادی و آوازهای محلی، این پارچه ها رو می برن. این آیین نشونه شادمانی و شروع یه زندگی مشترکه.

آب چله زنی: آیینی برای خوشبختی

یکی از آیین های خیلی جالب قبل از عروسی، آب چله زنیه که برای برکت و دور شدن انرژی های منفی انجام می شه. تو این مراسم، یه شیردان رو آماده می کنن و توش اسپند، یه کلید و یه شونه می ذارن و با آب پرش می کنن.

عروس روی صندلی می شینه و چندتا از خانم های فامیل، یه مجمعه (سینی بزرگ) رو بالای سرش نگه می دارن. یه خانم مسن و باتجربه، با مهربونی چهل ویک مشت آب رو از شیردان برمی داره و تو مجمعه می ریزه. در حین ریختن آب، چهار قل می خونه و گاهی اسم پریزادها رو هم میاره. بعد از تموم شدن مراسم، کل زنان بلند می شه و همه شادی می کنن. این رسم، نماد پاکی، شروعی مبارک و آرزوی خوشبختی برای زندگی جدیده.

روز عروسی: شادی و واسونک خوانی

روز قبل از عروسی، مراسم حجله بندی و آماده سازی پذیرایی برگزار می شه که با شادی و واسونک خوانی نزدیکان همراهه. روز عروسی، گروهی برای بردن عروس به خونه اش می رن و با شربت و فالوده شیرازی از مهمونا پذیرایی می کنن.

یه رسم جالب اینه که دوستای داماد وقتی می رن خونه عروس، یه چیز کوچیک مثل لیوان یا قاشق رو با خودشون برمی دارن! پدر عروس تا وقتی قباله رو از همراهان داماد نگیره، اجازه رفتن نمی ده. وقتی عروس می خواد از خونه بیرون بیاد، خواهرهای داماد زیر بغلش رو می گیرن و یه آینه سنگی بزرگ جلوش می ذارن. تو راه هم مردم محل روی سرشون گلاب می پاشن.

کمی قبل از رسیدن به خونه داماد، خود داماد به استقبال عروس میاد و اونو به خونه می بره. تو حجله، بزرگتر خانواده دست عروس و داماد رو تو دست هم می ذاره جوری که دست داماد روی دست عروس باشه. انگشت کوچیکشون رو با گلاب می شورن و سکه هایی که تو دست دارن رو تو یه ظرف می ندازن. این گلاب رو هم به نشونه برکت پای یه درخت سبز می ریزن. داماد یه هدیه به اسم روزگشا به عروس می ده و نقل رو سرشون می پاشن. واسونک خوانی خانم ها هم که جزو جدانشدنی عروسی های شیرازه و با شعرای طنز و فخرفروشی، شادی مجلس رو چند برابر می کنه.

بعد از عروسی: پاتختی و پاگشا

جشن و شادی عروسی تو شیراز به همون روز ختم نمی شه. فردای عروسی هم کلی آیین قشنگ دارن. مثلاً داماد صبح روز بعد، تنهایی می ره خونه خانواده عروس، دست مادرش رو می بوسه و ازش هدیه می گیره.
همکاری خانواده ها تو تهیه جهیزیه هم از سنت های قشنگیه. روز بعد از عروسی هم مراسم پاتختی تو خونه عروس و داماد برگزار می شه. بستگان و نزدیکان دور هم جمع می شن و علاوه بر جشن گرفتن، هدایایی رو که معمولاً وسایل مورد نیاز زندگی جدیده، بهشون تقدیم می کنن. بعد از این مراسم ها هم نوبت پاگشا می رسه که اول خانواده داماد، عروس و داماد رو دعوت می کنن و بعد خانواده عروس. این رسوم نشون دهنده همبستگی و مهربونی بین خانواده هاست و خاطرات شیرینی برای زوج جوون می سازه.

آداب و رسوم مذهبی: ارادت قلبی مردم شیراز

شیراز، با همه زیبایی های فرهنگی و تاریخی اش، یه شهر مذهبی هم هست. ارادت مردم شیراز به ائمه اطهار، به خصوص در حرم شاهچراغ (ع)، یه جور خاصی تو آداب و رسوم مذهبی شون خودش رو نشون می ده.

محرم در شیراز: شور و شعور حسینی

ماه محرم تو شیراز یه حال و هوای دیگه داره؛ یه فضای پر از حزن و اندوه، اما در عین حال پر از شور و ارادت به امام حسین (ع) و یارانش. مراسم عزاداری تو این شهر با یه شکوه خاصی برگزار می شه و از تعزیه خوانی و پرده خوانی گرفته تا چاووش خوانی، همه با دل و جون انجام می شن.

• سینه زنی قطاری و تعزیه: یکی از آیین های دیرینه تو شیراز، سینه زنی قطاریه که عزادارا به صورت دایره وار حرکت می کنن و سینه می زنن. کنارش تعزیه خوانی هم هست که واقعه عاشورا رو به نمایش می ذاره و شور عزاداری رو دوچندان می کنه.
• حمل طبق های چراغ و آینه: مردای قدرتمند شهر، طبق های چراغ و آینه رو حمل می کنن و مردم هم با صلوات اونا رو همراهی می کنن.
• اسب ذوالجناح: اسب ذوالجناح هم تو کوچه ها گردونده می شه و خیلی از بچه ها و بیماران خودشون رو از زیر شکمش رد می کنن، با این باور که شفا پیدا می کنن.
• آیین های خاص محلی: تو بعضی از مناطق اطراف شیراز، مثل استهبان چک چکو (نماد صدای شمشیرهای کربلا) و چارچو گردانی (نخل های چوبی) برگزار می شه. تو دوان کازرون هم سینه زنی های منظم با آشپزی نذری (مثل آش ترخینه و شله زرد) همراهه. تو زرقان هم چاووش خوانی و برپایی خیمه های عزاداری خیلی رایجه.
• نذری های محرم: نذری ها هم که بخش جدانشدنی محرمه و شامل غذاهایی مثل قیمه، شکرپلو و حلوا می شه. نوشیدنی هایی مثل عرق نسترن و بیدمشک هم سرو می شه.

عید فطر: جشن پاییزانه بندگی

عید فطر تو شیراز، یه جلوه خاص از شادمانی و احترام به آداب اسلامیه. بعد از یه ماه روزه داری تو رمضان، روز اول شوال، مردم با شور و شوق می رن مساجد تا نماز عید فطر رو بخونن. صدای الله اکبر مؤذن، کل شهر رو پر می کنه و عظمت این روز رو تو دل مردم جا می اندازه.

شب قبل از عید، مراسم وداع با رمضان برگزار می شه. قرآن ختم می کنن و غذاهای متبرک رو پخش می کنن. زن های شیرازی هم نماز حاجت می خونن و برای روز عید فطر، بسته های صبحانه (حلواهای سنتی، کلوچه و مسقطی) آماده می کنن که بعد از نماز صبح بین نمازگزارا پخش می شه.

یکی از مهم ترین رسوم عید فطر، دیدار با عزیزانه، به خصوص کسایی که تو ماه رمضان عزیزی رو از دست دادن. این دید و بازدیدا نشونه همدلی و همبستگی مردم شیرازه. تو بعضی شهرستان ها هم اگه کسی تازه نامزد کرده باشه، روز عید خنچه عیدی پر از لباس و شیرینی و هدیه برای عروس می فرستن.
روز عید فطر تو شیراز، علاوه بر جشن و شادی، فرصتی برای رفع کدورت ها و تازه کردن روابط خانوادگی و اجتماعیه. بعضی ها هم اعتقاد دارن اگه یه روز بعد از عید فطر روزه بگیرن، ثواب یه ماه روزه داری رو داره.

فرهنگ غذایی شیراز: طعم هایی که از یاد نمی ره

اگه شیراز رو فقط با حافظ و سعدی و بهارنارنج می شناسید، باید بگم یه بخش خیلی مهم رو از دست دادید: غذاهای بی نظیر و فرهنگ غذایی خاص این شهر! غذا تو شیراز فقط یه وعده معمولی نیست، یه بهونه است برای دور هم جمع شدن، معاشرت و ساختن لحظات خوب.

دورهمی های غذایی: بهونه ای برای با هم بودن

تو شیراز، غذا خوردن معمولاً به صورت دسته جمعی و کنار خانواده و دوستا انجام می شه. شیرازی ها قدر این فرصت ها رو می دونن و ازش برای ارتباط بیشتر و وقت گذروندن با عزیزانشون استفاده می کنن. کافیه یه سر به پارک ها یا کنار دریاچه ها بزنید، می بینید که خانواده ها زیرانداز پهن کردن و دارن با هم عصرونه یا شام می خورن. این رسم، غذا رو به یه وسیله برای نزدیکی آدم ها به هم تبدیل کرده.

فوت و فن آشپزی شیرازی

آشپزی شیرازی یه سری ویژگی های خاص خودش رو داره که باعث می شه غذاهاش طعم و عطر بی نظیری داشته باشن:

• گوشت قلقلی: تو خیلی از غذاهای شیرازی، به جای گوشت تکه ای، از گوشت های قلقلی استفاده می کنن که هم خوشمزه تره و هم پختش راحت تر.
• مرکبات تازه: به خاطر فراوونی لیمو و نارنج تو شیراز، این مرکبات تازه به وفور برای طعم دار کردن غذاها استفاده می شن و طعم ترش و تازه ای بهشون می دن.
• عرقیات طبیعی: به جای نوشیدنی های کارخانه ای، از عرقیات طبیعی مثل گلاب، بهارنارنج و عرق نعناع استفاده می کنن که نه تنها خوشمزه ان، بلکه خواص خاص خودشون رو هم دارن.
• اهمیت چیدمان: تو شیراز، چیدمان میز غذا و جلوه بصری غذا خیلی مهمه. اونا باور دارن غذا باید هم چشم رو نوازش بده، هم روح رو.

از کلم پلو تا شکرپلو: مشهورترین غذاهای شیراز

اگه رفتید شیراز، حتماً این غذاها رو امتحان کنید:

• کلم پلو شیرازی: این کلم پلو با کلم قمری، سبزی های معطر و گوشت قلقلی درست می شه و حسابی با کلم پلو جاهای دیگه فرق داره.
• دوپیازه آلوی شیرازی: یه غذای ساده ولی فوق العاده لذیذ که با پیاز، گوجه و سیب زمینی درست می شه.
• شیرازی پلو: یه ته چین مرغ با بادمجان که طعمش عالیه.
• یخنی شیرازی: یه نوع آبگوشت که با چاشنی های مخصوص شیرازی طبخ می شه.
• سالاد شیرازی: ساده ولی پرطرفدار! با خیار، گوجه، پیاز و نعنا خشک که کنار هر غذایی می چسبه.
• شکرپلو و هویج پلو: اینا بیشتر تو نذری ها و اعیاد خاص پخته می شن و طعمشون آدم رو یاد خونه مادربزرگ می ندازه.

مهمان نوازی شیرازی: سفره ای به وسعت دل

تو شیراز، وقتی مهمون میاد، سفره ای به وسعت دل پهن می شه. پر از انواع غذاهای خوشمزه، تنقلات مثل آجیل شیرین، خرما و پسته. این مهمان نوازی فقط تو جشن ها و مناسبت ها نیست، تو دید و بازدیدهای روزمره هم همینطوره. یه جورایی فرهنگ شیراز با طعم غذا و گرمای سفره های مهمونی گره خورده.

بازی های سنتی: سرگرمی هایی با طعم گذشته

علاوه بر همه چیزهایی که گفتیم، شیراز یه عالمه بازی محلی هم داره که هم سرگرم کننده ان و هم آموزنده. این بازی ها، با توجه به شرایط اقلیمی و سن و جنسیت، تو شهر و روستاها انجام می شن و یه بخش مهم از فرهنگ مردم شیراز هستن.

• آسمون چه رنگیه: این بازی بین نوجوان ها و جوون ها خیلی رایجه و علاوه بر اینکه حسابی شادی آوره، یه جور ورزشم محسوب می شه.
• چوب بازی (ترکه بازی): این بازی بین عشایر شیرازی محبوبه و اغلب با موسیقی همراهه. یه جور رقابت دوستانه است که مهارت و چابکی رو نشون می ده.
• آزنگه شیر: تو این بازی، یه نفر رو به عنوان شیر انتخاب می کنن که خم می شه و بقیه با خوندن یه شعر، رو دوشش می پرن. اگه کسی اشتباه کنه یا نتونه بپره، از بازی حذف می شه.
• بندک سرگو: این بازی هم تو شیراز و کازرون رایجه. یه گروه از بازیکنا با طناب احاطه می شن و گروه مقابل سعی می کنه بدون اینکه به طناب برخورد کنه، رو دوش اونا بپره.
• مشاعره: این یکی دیگه نیاز به توضیح نداره! مشاعره با شعرای حافظ و سعدی، یه تفریح فرهنگی و ذهنی فوق العاده است که مهارت حافظه و بداهه گویی رو به چالش می کشه و حسابی مجلس رو گرم می کنه.

این بازی ها فقط یه سرگرمی نیستن، یه جورایی زنده کننده روح جمعی و منتقل کننده فرهنگ به نسل های بعدن.

حافظ و سعدی: دو بال فرهنگ شیراز

راستش رو بخواید، اگه بخوایم از فرهنگ شیراز صحبت کنیم و یادی از حافظ و سعدی نکنیم، مثل اینه که بخوایم از یه پرنده حرف بزنیم که بال نداره! این دو بزرگوار، دو ستاره درخشان تو آسمون ادبیات فارسی، انقدر رو فرهنگ مردم شیراز تأثیر گذاشتن که اشعار و اندیشه هاشون تو تار و پود زندگی روزمره اینجا تنیده شده.

از اون فال حافظ معروف که تو هر خونه شیرازی پیدا می شه و تو هر جمعی برای یه نیت خوب بهش رجوع می کنن، بگیر تا کنایه ها و ضرب المثل هایی که تو لهجه شیرینشون استفاده می کنن، همه جا رد پای این دو شاعرو می بینید. حتی طرز فکر و جهان بینی مردم شیراز هم یه جورایی از حکمت و بینش حافظ و سعدی نشأت گرفته.

وقتی تو باغ ارم قدم می زنید، یا تو حافظیه زیر آسمون پرستاره شیراز می شینید، حس می کنید که شعر و زندگی چقدر اینجا به هم نزدیکن. اونا فقط شاعر نبودن، معلم زندگی بودن و میراثی رو به جا گذاشتن که شیراز رو برای همیشه به شهر شعر و ادب تبدیل کرده.

جمع بندی

شیراز، این شهر قشنگ و دوست داشتنی، یه جورایی یه تابلوی هنریه که از جشنواره های رنگارنگ، آداب و رسوم شیرین و فرهنگی غنی ساخته شده. از مهمان نوازی بی نظیر مردمش گرفته تا عروسی بهارنارنج و فال کلوک تو شب یلدا، هر گوشه ای از این شهر یه داستان برای گفتن داره. غذاهای خوشمزه مثل کلم پلو و شکرپلو، لهجه شیرینشون و بازی های سنتی هم که هر کدوم یه بخش از این پازل زیبا هستن.

فرهنگ مردم شیراز یه جورایی مثل یه موجود زنده است که همیشه پویا و پر از انرژی یه و نسل به نسل منتقل می شه. این شهر فقط یه مقصد گردشگری نیست، یه تجربه زندگیه. یه جایی که می تونید روح و جانتون رو با زیبایی ها و اصالت ایرانی پیوند بزنید و خاطراتی رو بسازید که تا همیشه تو ذهنتون موندگار باشه. پس اگه دنبال یه تجربه خاص هستید، سفر به شیراز رو حتماً تو لیستتون بذارید.