روغن موتور مناسب؛ راز دوام و عملکرد بهتر خودرو

رفیق سلام! تا حالا شده به این فکر کنی که روغن موتور برای ماشینت دقیقا چه نقشی داره؟ فکر کن قلب ماشینت یه ورزشکار حرفه ای باشه که برای یه مسابقه سخت آماده میشه. روغن موتور مثل آب و غذا برای این ورزشکاره هم خنکش می کنه هم قطعات داخلی رو لیز نگه می داره تا اصطکاکشون کم بشه و بتونن راحت تر کار کنن. حالا اگه این ورزشکار آب و غذای بدرد نخور بخوره چی میشه؟ درست حدس زدی عملکردش میاد پایین و زود خسته میشه! ماشین تو هم دقیقا همینه. روغن موتور نامناسب می تونه عمر موتور رو کم کنه و دردسرهای زیادی برات درست کنه.

تو این مقاله می خوایم با هم گپ بزنیم و ببینیم چطور می تونیم بهترین روغن موتور رو برای ماشینمون انتخاب کنیم تا مثل یه شیر سرحال و قبراق کار کنه و سال های سال برامون بمونه. قرار نیست خیلی تخصصی و پیچیده حرف بزنیم جوری که خودت هم راحت بفهمی و بتونی تصمیم درست رو بگیری. پس کمربندها رو ببند بریم که بریم!

ببین تصور کن قطعات فلزی داخل موتور دائم دارن روی هم ساییده میشن. اگه هیچ روان کننده ای بینشون نباشه گرما تولید میشه و این قطعات به مرور زمان آسیب می بینن. روغن موتور دقیقا همینجاست که وارد میدون میشه و مثل یه لایه محافظ بین این قطعات عمل می کنه. اما فقط این نیست! روغن موتور وظایف دیگه ای هم داره :

1. کاهش اصطکاک : مهم ترین وظیفه اش همینه. روغن کاری باعث میشه قطعات به راحتی روی هم بلغزند و انرژی کمتری تلف بشه.
2. خنک کاری : حرارت تولید شده در اثر اصطکاک رو جذب می کنه و به دفع اون کمک می کنه.
3. پاک کنندگی : ذرات ریز و آلودگی ها رو از سطح قطعات پاک می کنه و معلق نگه می داره تا در زمان تعویض روغن از موتور خارج بشن.
4. آب بندی : فضای بین قطعات رو پر می کنه و از نشت گاز و کاهش راندمان موتور جلوگیری می کنه.
5. محافظت در برابر خوردگی : با ایجاد یه لایه محافظ از زنگ زدن و خوردگی قطعات داخلی موتور جلوگیری می کنه.

حالا فهمیدی چرا میگیم روغن موتور “خونِ رگ های موتور“ ماشینته؟

انواع روغن موتور؛ کدومش به درد ماشینت می خوره؟

بازار روغن موتورها خیلی متنوعه و ممکنه گیج بشی که کدوم رو انتخاب کنی. به طور کلی روغن موتورها رو میشه به سه دسته اصلی تقسیم کرد :

1. روغن های معدنی (مینرال) : این روغن ها از پالایش نفت خام به دست میان و قدیمی ترین نوع روغن موتور هستن. معمولا قیمت پایین تری دارن و برای خودروهای قدیمی تر با تکنولوژی ساده تر مناسبن. البته باید زودتر از روغن های دیگه تعویض بشن.
2. روغن های نیمه سنتتیک (نیمه مصنوعی) : ترکیبی از روغن های معدنی و سنتتیک هستن. کیفیت بهتری نسبت به روغن های معدنی دارن و عمر مفیدشون هم بیشتره. گزینه مناسبی برای خیلی از خودروهای امروزی محسوب میشن.
3. روغن های سنتتیک (تمام مصنوعی) : این روغن ها تو آزمایشگاه ها و با فرآیندهای پیچیده تری تولید میشن. کیفیت بسیار بالایی دارن پایداری حرارتی بهتری دارن در دماهای بالا و پایین عملکرد بهتری نشون میدن و عمر مفیدشون هم از بقیه بیشتره. بهترین گزینه برای خودروهای مدرن و پرقدرت هستن اما خب قیمتشون هم بیشتره.

جدول مقایسه انواع روغن موتور :

ویژگی	روغن معدنی	روغن نیمه سنتتیک	روغن سنتتیک
منشا تولید	پالایش نفت خام	ترکیب معدنی و سنتتیک	فرآیندهای شیمیایی
کیفیت	متوسط	خوب	بسیار خوب
پایداری حرارتی	کم	متوسط	بالا
عمر مفید	کم	متوسط	زیاد
قیمت	ارزان	متوسط	گران
مناسب برای	خودروهای قدیمی	اکثر خودروها	خودروهای مدرن و پرقدرت

درجه گرانروی؛ این اعداد و حروف یعنی چی؟

روی بسته بندی روغن موتور یه سری اعداد و حروف مثل SAE ۲۰W-۵۰ یا SAE ۵W-۳۰ می بینی. اینا چی هستن؟ اینا درجه گرانروی روغن رو نشون میدن. گرانروی یعنی میزان روانی یا غلظت روغن. انتخاب درجه گرانروی مناسب خیلی مهمه چون اگه روغن خیلی غلیظ باشه پمپ روغن به سختی میتونه اون رو به همه قسمت های موتور برسونه. اگه هم خیلی رقیق باشه لایه محافظتی کافی بین قطعات ایجاد نمیشه.

• حرف W نشون دهنده قابلیت عملکرد روغن در هوای سرد (Winter) هست. عددی که قبل از W میاد نشون میده روغن در چه دمای پایینی همچنان روان باقی می مونه. هرچی این عدد کمتر باشه روغن تو هوای سرد بهتر عمل می کنه. مثلا روغن ۵W در هوای سرد نسبت به روغن ۲۰W روان تره.
• عددی که بعد از خط تیره میاد نشون دهنده گرانروی روغن در دمای بالا (معمولا ۱۰۰ درجه سانتیگراد) هست. هرچی این عدد بیشتر باشه روغن در دمای بالا غلیظ تره و بهتر می تونه از قطعات محافظت کنه.

نکته مهم : برای انتخاب درجه گرانروی مناسب حتما به دفترچه راهنمای خودروتون مراجعه کنید. تولیدکننده خودرو بهترین درجه گرانروی رو برای موتور ماشین شما توصیه کرده.

استانداردهای API و ACEA؛ مهر تاییدی بر کیفیت روغن

روی بسته بندی روغن موتور یه سری حروف و اعداد دیگه هم می بینی مثل API SN یا ACEA A۳/B۴. اینا چی هستن؟ اینا استانداردهای کیفیت روغن موتور رو نشون میدن که توسط سازمان های معتبری مثل API (انجمن نفت آمریکا) و ACEA (انجمن خودروسازان اروپا) تعیین شدن.

• استانداردهای API : با حروفی مثل S (برای موتورهای بنزینی) یا C (برای موتورهای دیزلی) شروع میشن و بعدش یه حرف دیگه میاد که نشون دهنده سطح کیفیت روغنه. هرچی این حرف به انتهای الفبا نزدیک تر باشه کیفیت روغن بهتره. مثلا API SP از API SN کیفیت بالاتری داره.
• استانداردهای ACEA : با حروفی مثل A (برای موتورهای بنزینی) B (برای موتورهای دیزلی سبک) C (برای موتورهای دارای سیستم های تصفیه آلایندگی) و E (برای موتورهای دیزلی سنگین) شروع میشن و بعدش یه عدد میاد که نشون دهنده کاربرد و سطح کیفیت روغنه.

پیشنهاد دوستانه : هنگام خرید روغن موتور به این استانداردها دقت کن. روغنی رو انتخاب کن که حداقل استانداردهای توصیه شده در دفترچه راهنمای خودروت رو داشته باشه.

کی باید روغن موتور رو عوض کنیم؟ مثل آب خوردن!

این سوال خیلی از راننده هاست. هیچ جواب دقیقی وجود نداره که برای همه ماشین ها یکسان باشه. اما یه سری عوامل هستن که تعیین می کنن زمان تعویض روغن رسیده یا نه :

1. مسافت پیموده شده : معمولا روی بسته بندی روغن ها و توی دفترچه راهنمای خودرو یه مسافت مشخص برای تعویض روغن ذکر شده (مثلا هر ۵۰۰۰ کیلومتر یا هر ۱۰۰۰۰ کیلومتر). این یه راهنمای کلیه.
2. زمان : حتی اگه مسافت تعیین شده رو طی نکردی روغن موتور به مرور زمان خاصیت خودش رو از دست میده. معمولا توصیه میشه هر ۶ ماه تا یک سال روغن موتور رو عوض کنی.
3. شرایط رانندگی : اگه بیشتر تو ترافیک سنگین رانندگی می کنی رانندگی پرفشار داری یا تو شرایط آب و هوایی خیلی گرم یا خیلی سرد زندگی می کنی بهتره زودتر روغن موتور رو عوض کنی.
4. نوع روغن موتور : روغن های سنتتیک معمولا عمر مفید بیشتری نسبت به روغن های معدنی دارن.
5. وضعیت روغن : می تونی با چک کردن سطح و رنگ روغن موتور متوجه بشی که آیا نیاز به تعویض داره یا نه. روغن کثیف و تیره نشونه اینه که وقت تعویضه.

یه تکنیک ساده : گیج شدی کی روغن رو عوض کنی؟ یه قانون سرانگشتی هست : برای روغن های معدنی هر ۵۰۰۰ کیلومتر یا ۶ ماه برای روغن های نیمه سنتتیک هر ۷۵۰۰ کیلومتر یا ۹ ماه و برای روغن های سنتتیک هر ۱۰۰۰۰ کیلومتر یا ۱۲ ماه. البته باز هم میگم دفترچه راهنمای خودروت رو جدی بگیر!

چطور سطح روغن موتور رو چک کنیم؟ کار آسونیه!

چک کردن سطح روغن موتور یه کار خیلی ساده است که هر راننده ای باید بلد باشه. با این کار می تونی از کمبود روغن موتور جلوگیری کنی که می تونه آسیب جدی به موتور بزنه.

قدم به قدم با هم پیش میریم :

1. ماشین رو خاموش کن و بذار چند دقیقه خنک بشه. این کار باعث میشه روغن به داخل کارتل برگرده و اندازه گیری دقیق تر باشه.
2. ماشین رو تو یه سطح صاف پارک کن. اگه ماشین کج باشه اندازه گیری درست انجام نمیشه.
3. کاپوت رو باز کن و میله نشانگر روغن (گیج روغن) رو پیدا کن. معمولا یه دسته رنگی داره که راحت تر پیدا بشه.
4. میله رو بکش بیرون و با یه دستمال تمیز پاکش کن.
5. دوباره میله رو تا ته فرو کن و چند ثانیه صبر کن.
6. میله رو بکش بیرون و به سطح روغن نگاه کن. روی میله دو علامت وجود داره (حداقل و حداکثر). سطح روغن باید بین این دو علامت باشه.

چی باید یاد بگیری : اگه سطح روغن پایین تر از علامت حداقل بود یعنی روغن کم داری و باید بهش اضافه کنی. اگه خیلی بالاتر از علامت حداکثر بود یعنی روغن زیاد ریختی که اونم خوب نیست و باید مقداری ازش کم کنی.

نشانه هایی که میگن روغن موتورت حالش خوب نیست!

بعضی وقتا ماشین باهات حرف می زنه فقط باید زبونش رو بلد باشی! یه سری نشانه ها هستن که بهت میگن روغن موتورت دیگه کاراییش رو از دست داده و نیاز به تعویض داره :

1. صدای غیرعادی موتور : اگه صدای موتور ماشینت بلندتر و خشن تر از همیشه شده ممکنه روغن به اندازه کافی قطعات رو روان نکنه.
2. روشن شدن چراغ چک روغن : این چراغ معمولا وقتی روشن میشه که فشار روغن کم باشه. کمبود روغن یا خرابی پمپ روغن می تونه باعث این مشکل بشه.
3. دود آبی از اگزوز : این نشونه سوختن روغن موتوره که یه مشکل جدیه و باید سریع بررسی بشه.
4. افزایش دمای موتور : اگه روغن نتونه به خوبی حرارت رو جذب و دفع کنه دمای موتور بالا میره.
5. کاهش شتاب و قدرت موتور : روغن نامناسب باعث افزایش اصطکاک و کاهش راندمان موتور میشه.
6. تغییر رنگ و بوی روغن : روغن کهنه معمولا تیره تر و کثیف تره و ممکنه بوی سوختگی بده.

توصیه طلایی : به این نشانه ها توجه کن و اگه هر کدوم رو دیدی سریع تر روغن موتور رو چک کن و اگه نیاز بود تعویضش کن.

تعویض روغن در خانه یا مراجعه به تعمیرگاه؟ مسئله این است!

بعضی از راننده ها خودشون دست به آچار میشن و روغن موتور ماشینشون رو عوض می کنن. این کار اگه با دقت و دانش کافی انجام بشه مشکلی نداره و حتی می تونه صرفه جویی در هزینه هم داشته باشه. اما یه سری نکات مهم داره :

1. دانش فنی : باید بدونی دقیقا چی کار می کنی و مراحل کار رو درست انجام بدی.
2. ابزار مناسب : به آچار مناسب برای باز کردن پیچ کارتل آچار فیلتر روغن قیف و ظرف جمع آوری روغن کهنه نیاز داری.
3. رعایت نکات ایمنی : روغن موتور داغ می تونه باعث سوختگی بشه. همچنین باید روغن کهنه رو به درستی دفع کنی تا به محیط زیست آسیب نرسه.

فیلتر روغن؛ یار جدانشدنی روغن موتور

فیلتر روغن یه قطعه کوچیک ولی خیلی مهمه که وظیفه پاک کردن روغن از ذرات ریز و آلودگی ها رو داره. تصور کن روغن موتور دائم داره تو موتور می چرخه و ذرات فلزی و دوده رو با خودش حمل می کنه. اگه این ذرات فیلتر نشن می تونن باعث ساییدگی و آسیب به قطعات موتور بشن.

یه قانون نانوشته : همیشه موقع تعویض روغن موتور فیلتر روغن رو هم عوض کن. فیلتر روغن کهنه پر از آلودگیه و نمی تونه به خوبی کارش رو انجام بده. قیمت فیلتر روغن خیلی زیاد نیست اما تاثیرش تو سلامت موتور خیلی زیاده.

نتیجه گیری؛ مراقب قلب ماشینت باش!

دوست من دیدی که انتخاب روغن موتور مناسب چقدر مهمه؟ مثل انتخاب غذای خوب برای سلامتی بدنه انتخاب روغن موتور خوب هم تضمین کننده سلامت و طول عمر موتور ماشینته. با یه انتخاب درست و تعویض به موقع روغن می تونی از دردسرهای بزرگ و هزینه های سنگین تعمیرات جلوگیری کنی و از رانندگی با یه ماشین سرحال و پرقدرت لذت ببری. پس حواست به خونِ رگ های ماشینت باشه!