بابک زمانی پور در گفتگو با خبرنگار سی تی مگ با اشاره به آداب و رسوم «شب چلّه» در کشور و به ویژه در شهرکرد اظهار کرد: پرداختن به نظم سال از دیرباز توسط ایرانیان مورد توجه قرار داشته است و یکی از جالب ترین روش ها برای تعیین روزهای سال یا گاه شماری مبتنی بر مفاهیم کشاورزی است.
وی تصریح کرد: با توجه به اینکه در گذشته معیشت مردم از راه کشت محصولات کشاورزی تأمین می شد گاه شماری یا تقویم نیز بر همین مبنا تنظیم می شده است.
پژوهشگر تاریخ و فرهنگ چهارمحال و بختیاری افزود: توجّه به اعتدال های بهاری و پاییزی انقلاب های تابستانی و زمستانی و تفاوت روز و شب در اثر وقوع آن ها برای ایران ایرانیان از اهمیت ویژه ای برخوردار بود.
زمانی پور ادامه داد: در این بینش روز اوّل تابستان و روز اوّل زمستان که فاصله شب و روز به حداکثر می رسد به عنوان انقلاب تابستانی و زمستانی مورد توجه قرار می گیرد که در در این تقسیم بندی ها از عنوان «چلّه» استفاده می شده است.
وی «شب چلّه» را از مناسبت های مهم در ایران باستان عنوان و خاطرنشان کرد: در تقویم کشاورزی ایران کهن چند مناسب خاص و ویژه وجود دارد روزهایی که طول شب و روز مانند ابتدای مهرماه و ابتدای فروردین ماه برابر است به نام «اعتدال بهاری» و «اعتدال پاییزی» نامیده می شود.
پژوهشگر تاریخ و فرهنگ چهارمحال و بختیاری افزود: روز اول تابستان و روز اول زمستان که فاصله شب روز به حداکثر می رسد با عنوان «انقلاب تابستانی» و «انقلاب زمستانی» نام برده می شده است که در این تقسیم بندی ها از عنوان «چلّه» نیز استفاده می کنیم.
وی با تاکید بر اینکه در گذشته عمده تولیدات مردم چهارمحال و بختیاری در حوزه کشاورزی بوده است و از همین رو گاه شماری کشاورزی برای مردم این استان از اهمیت ویژه ای برخوردار است یادآور شد: مردم این دیار با تکیه بر کشت و کار و محصولات حاصل از طبیعت معیشت خانواده خود را فراهم می کردند بنابراین «انقلاب زمستانی» و تفاوت روز و شب برای آن ها حائز اهمیت بوده است.
اولین روز زمستان و آخرین شب پاییز نویدبخش نزدیکی به فصل بهار است
زمانی پور گفت: فارغ از افسانه های مختلف در خصوص «شب چلّه» رسیدن اولین روز زمستان و آخرین شب پاییز برای مردم نویدبخش نزدیک شدن به فصل بهار است.
پژوهشگر تاریخ و فرهنگ چهارمحال و بختیاری با اشاره به اینکه روایتی در بین کشاورزان کهن ایران وجود داشته و آن ها معتقد بودند پا گذاشت بر روی برف به مانند پا گذاشتن بر روی کاه و کلش گندم بود و این مسئله نشان دهنده امید به آینده است عنوان داشت: داستان های مختلف مانند «ننه سرما» و فرزندانش بلعیده شدن خورشید توسط «اهریمن» و بازپس گیری آن بیدار ماندن مردم به امید باز پس گیری خورشید و… همه در پیرامون موضوع امید در حال چرخش است.
وی افزود: قبل از فرارسیدن «شب چلّه» تمهیدات و پیش آئین هایی برای این شب در نظر گرفته می شد و یکی از این اقدامات ذخیره تنقلات و میوه های مرسوم در آن دوران بود.
زنان اصلی ترین برگزارکنندگان «شب چلّه»
زمانی پور با بیان اینکه عمده فعالیت های انجام شده در «شب چلّه» توسط بانوان انجام می شده است خاطرنشان کرد: آئین ها و جشن های ایرانی عموماً جشن های زنانه هستند بدین معنی که مدیریت هدایت و برنامه ریزی آن ها عموماً بر عهده بانوان است و آقایان در این بین نقش معین و کمکی را اجرا می کنند.
پژوهشگر تاریخ و فرهنگ چهارمحال و بختیاری «سنجد» را یکی از میوه ها و تنقلات «شب چلّه» در گذشته دانست و بیان داشت: از آن جایی که پوست این میوه نارنجی مایل به قرمز است برای تکمیل تدارکات «شب چلّه» رنگ آن یک نماد خاص محسوب می شده است عموماً کسی باغ سنجد نداشت و این درخت در محل عبور کشاورزان و در حاشیه نهرهای آب به صورت وقفی کاشته می شد بنابراین همه حق داشتند از میوه آن استفاده کنند.
وی گفت: در «دهکرد» قدیم و «شهرکرد» امروز «بادام» «گردو» «گندمک» «شاهدانه» «برنجک» «کشمش» و «نخودچی» از دیگر تنقلات «شب چلّه» محسوب می شدند که بانوان قبل از فرارسیدن این شب اقدام به فرآوری آن می کردند.
تبرک آجیل «شب چلّه» به دست سادات محل
زمانی پور اضافه کرد: زنان معتقد بودند باید بخشی از کار آماده سازی خوردنی های «شب چلّه» به «آجیل بریز» محل که معمولاً نیز از سادات بودند سپرده شود تا این تنقلات متبرک شوند.
پژوهشگر تاریخ و فرهنگ چهارمحال و بختیاری با بیان اینکه اقدام دیگری که در «شب چلّه» انجام می شد فراهم کردن میوه بوده است اذعان داشت: انار و هندوانه مورد نیاز در این شب در فصل پاییز تدارک دیده شده و برای سالم ماندن در یک جای خشک مانند کاهدان خانه آویزان می شده است.
وی یادآور شد: کدو مورد نیاز در «شب چلّه» نیز که توسط مردان خانواده در فصل تابستان تهیه می شد به دور از جریان هوا سالم نگهداری و مورد استفاده قرار می گرفت.
زمانی پور رنگ قرمز را نماد نور گرما و سرور عنوان و تاکید کرد: علت توجّه به رنگ قرمز در «شب چلّه» نیز همین موضوع است بنابراین «سنجد» «انار» و «هندوانه» در این شب از جایگاه ویژه ای برخوردار است.
پژوهشگر تاریخ و فرهنگ چهارمحال و بختیاری گفت: خوردنی هایی چون «کشک» و «چغندر پخته» یا «لبو» و «شیره و برف» (چنان چه تا آن هنگام هفتمین برف بر زمین باریده بود) در سفره «شب چلّه» نیز گنجاده می شد.
وی پخت آش «کشکِ کدو» را از دیگر آئین های «شب چلّه» در چهارمحال و بختیاری و به خصوص در شهرکرد (دهکرد) عنوان کرد و افزود: با کدوی ذخیره شده و کشک تهیه شده در تابستان آش مفصّلی برای «شب چلّه» تدارک دیده و در ظرف های بزرگی به نام «تغار» یا «تاغار» ریخته می شد تا با قاشق های چوبی بزرگ بین افراد خانواده توزیع و در حاشیه کرسی گرم که در خانه بزرگ تر خاندان گسترانده شده بود تقسیم می شد.
زمانی پور یادآور شد: بهترین آش های «کشکِ کدو» توسط عمه خانم ها و خاله خانم ها طبخ می شد و اگر کسی غایب بود سهم او کنار گذاشته می شد بنابراین ضرب المثل «آش کشک خالته بخوری پاته نخوری پاته» اشاره به همین موضوع دارد.
پژوهشگر تاریخ و فرهنگ چهارمحال و بختیاری استفاده از تجربیات کهن سالان را از دیگر آئین های «شب چلّه» عنوان کرد و بیان داشت: در این شب و در دورهمی های خانوادگی از تجربیات و خاطرات بزرگترها استفاده می شد و کهن سالان متل ها و خاطرات را برای سایرین بیان می کردند این شب در کنار محفل گرمابخش کرسی برگزار شده و هر آن چه داشتند را نیز در طبق اخلاص برای پذیرایی از مهمانان می گذاشتند.
وی با بیان اینکه خواندن کتاب هایی مانند «حمله حیدری» «امیرارسلان نام دار» «فلک ناز» «هفت لشکر» «شاهنامه» و… نیز در بین خانواده هایی که سواد خواندن و نوشتن داشتند نیز مرسوم بود گفت: آئین «شب چلّه» از غروب آفتاب آغاز شده و تا فرارسیدن بامداد ادامه پیدا می کرد.
بردن «خون چه» در «شب چلّه» برای نوعروسان
زمانی پور با اشاره به رسم هدیه بردن برای نوعروسان در «شب چلّه» توسط خانواده داماد اذعان داشت: این رسم بسیار قدیمی است خانواده داماد و افرادی که به داماد علاقه مند هستند مانند خاله خانم عمه خانم مادربزرگ و… هدایایی را برای نوعروس خانواده در نظر می گرفتند و عموماً این هدایا را در قالب طبق ها و سینی های تزئین شده با نام «خون چه» یا «خوان چه» یک یا دو روز قبل از «شب چلّه» برای نوعروس به خانه وی می بردند و این آئین بیان گر نوعی تجدید مودت و دوستی بوده و طی آن تا خانواده داماد به این شکل نمادین تاکید دارند که هیچ گاه عروسمان را فراموش نکرده و نخواهیم کرد.
پژوهشگر تاریخ و فرهنگ چهارمحال و بختیاری با بیان اینکه مردم ایران زمین مردمی هستند که امکان دارد رسومات و آئین های کهن ایرانی را به علت شرایط اقتصادی چشم وهم چشمی بیماری و بحران هایی مانند کرونا و… کم رنگ کنند امّا بی رنگ نمی کنند اکنون تکنولوژی به کمک آمده تا مردم در این شب با یک دیگر ارتباط صوتی و تصویری بگیرند و حتی فاصله هم مانع از برگزاری «شب چلّه» نشود.
وی بیان داشت: امروزه با فاصله گرفتن از سنّت های گذشته و ورود مظاهر زندگی مدرن گردهمایی های صمیمی و گسترده دیگر چندان جایی در بین خانواده ها ندارند و صله ارحام بسیار کم رنگ شده است.
زمانی پور بی توّجهی به نقش بزرگ ترها در جامعه امروزی و تکریم پیرزنان و پیرمردان که داعیه داران اصلی آئین های «شب چلّه» را از دیگر دلایل کم رنگ شدن این آئین دانست و عنوان داشت: به همین دلیل است که دیگر از شاهنامه خوانی ها و تفال به دیوان حافظ در این شب خبری نیست و جوانان به این مقوله های مهم فرهنگی توجّه لازم را ندارند بنابراین می طلبد برای ترویج فرهنگ شاهنامه خوانی در «شب چلّه» این داستان ها به روز و با زبان امروز برای نسل جوان بازگو شوند احیای فرهنگ های گذشته.
وی تاکید کرد: همچنین برای ارتقای سطح فرهنگی جامعه باید نهادها و انجمن های مردمی و سمن ها وارد میدان شده و اقدامات لازم را در این زمینه صورت دهند.
آیا شما به دنبال کسب اطلاعات بیشتر در مورد "تبرک آجیل «شب چلّه» توسط «آجیل بریز» در دهکرد قدیم – خبرگزاری سی تی مگ | اخبار ایران و جهان" هستید؟ با کلیک بر روی عمومی، ممکن است در این موضوع، مطالب مرتبط دیگری هم وجود داشته باشد. برای کشف آن ها، به دنبال دسته بندی های مرتبط بگردید. همچنین، ممکن است در این دسته بندی، سریال ها، فیلم ها، کتاب ها و مقالات مفیدی نیز برای شما قرار داشته باشند. بنابراین، همین حالا برای کشف دنیای جذاب و گسترده ی محتواهای مرتبط با "تبرک آجیل «شب چلّه» توسط «آجیل بریز» در دهکرد قدیم – خبرگزاری سی تی مگ | اخبار ایران و جهان"، کلیک کنید.
