آیا در فضا سکوت مطلق حاکم است؟

حقایق نجومی ۸۳؛

به گزارش خبرگزاری سی تی مگ وقتی به فضا فکر می کنیم سکوت مطلق یکی از اولین تصوراتی است که به ذهن خطور می کند. عباراتی مانند «خلأ کیهانی» و «سکوت فضا» در بسیاری از فیلم ها و کتاب های علمی-تخیلی به کار رفته است. اما آیا این تصویر درست است؟ آیا واقعاً صدا نمی تواند در فضا سفر کند؟ برای پاسخ به این پرسش باید ماهیت صوت و چگونگی انتشار آن را درک کنیم.

صدا چیزی جز موج مکانیکی (Mechanical Wave) نیست که برای انتشار نیاز به یک محیط فیزیکی دارد. این محیط می تواند هوا آب یا حتی جامدات باشد. امواج صوتی با ایجاد فشردگی و گسترش در مولکول های این محیط حرکت می کنند. اما در فضا چه اتفاقی می افتد؟ 

خلأ به طور کلی به محیطی اطلاق می شود که در آن هیچ ماده ای وجود ندارد (یا ماده بسیار اندکی وجود دارد). در نبود مولکول هایی برای انتقال انرژی امواج صوتی نمی توانند حرکت کنند. بنابراین از نظر علمی صدا نمی تواند در فضا سفر کند.

اما این داستان به این سادگی ها هم نیست. در دهه های اخیر دانشمندان متوجه شدند که حتی فضا نیز همیشه کاملاً «خالی» نیست. محیط بین ستاره ای (Interstellar Medium) گرچه بسیار رقیق حاوی گاز و ذرات معلقی است که می تواند به میزان بسیار اندک امواج صوتی را منتقل کند. البته این امواج به قدری ضعیف هستند که گوش انسان یا حتی ابزار های ساده نمی توانند آنها را تشخیص دهند.

ناسا نیز این پدیده را بررسی کرده است. در سال ۲۰۰۳ کاوشگر «چاندرا» (Chandra X-Ray Observatory) صدایی از کهکشان خوشه برساووش (Perseus Cluster) ثبت کرد. این صدا که به صورت امواج فشار (Pressure Waves) از یک سیاه چاله منتشر می شد به واسطه محیط گازی موجود در اطراف کهکشان انتقال یافت. اما باید توجه داشت که این فرکانس ها میلیون ها بار پایین تر از محدوده شنوایی انسان بودند.

این کشف های علمی مفهومی دقیق تری از سکوت فضا را به ما نشان می دهد. آنچه ما به عنوان سکوت کیهانی می شناسیم در حقیقت ناشی از محدودیت های حسی و فناورانه ماست. فضا نه خالی مطلق است و نه کاملاً ساکت بلکه بستری است برای امواجی که فقط باید روش درست شنیدن آنها را بیابیم.